Στο άρθρο αυτό θα δούμε τις θέσεις των αστερισμών και των ουράνιων σωμάτων κατά τη διάρκεια του Σεπτεμβρίου 2024.
Νωρίς το πρωί
Στον ουρανό πριν το ξημέρωμα εντοπίζουμε τον πλανήτη Δία στα νότια – νοτιοανατολικά, σε σχετικά μεγάλο ύψος. Κοντά του βρίσκεται και ο Άρης. Αρκετά χαμηλότερα και πιο κοντά στον ορίζοντα βρίσκεται ο μικρός πλανήτης Ερμής. Ο Ερμής ως εσωτερικός πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος, δηλαδή με τροχιά πιο κοντινή στον Ήλιο απ’ ότι η Γη, βρίσκεται πάντα κοντά στον Ήλιο στον ουρανό και έτσι η παρατήρησή του συχνά είναι δύσκολη. Ωστόσο, στις 5 του μηνός ο Ερμής θα βρεθεί σε μέγιστη δυτική αποχή, δηλαδή θα φαίνεται να απέχει τη μέγιστη απόσταση από τον Ήλιο στον ουρανό. Έτσι, θα είναι καλύτερα παρατηρήσιμος και για περισσότερη ώρα. Θα τον εντοπίσουμε στον ανατολικό ουρανό πριν την αυγή, πολύ κοντά στον λαμπρό αστέρα Βασιλίσκο του αστερισμού του Λέοντα.
Ο πιο λαμπρός αστέρας που εντοπίζουμε στην ίδια περιοχή του ουρανού λίγο πριν ξημερώσει αυτή την περίοδο είναι και ο λαμπρότερος αστέρας του νυχτερινού ουρανού, ο Σείριος. Ανήκει στον αστερισμό του Μεγάλου Κυνός και η «επιστροφή» του στον ανατολικό ουρανό πριν τα ξημερώματα συμπίπτει με τη λήξη του καλοκαιριού και την αρχή του φθινοπώρου. Συγκεκριμένα, η αλλαγή της εποχής πραγματοποιείται την ημέρα της φθινοπωρινής ισημερίας, στις 22 Σεπτεμβρίου. Πρόκειται για τη μία από τις δύο μέρες του έτους -η άλλη είναι αυτή της εαρινής ισημερίας- κατά την οποία ο Ήλιος ανατέλλει και δύει από τα ακριβή σημεία της ανατολής και της δύσης στον ορίζοντα, αντίστοιχα. Κατά συνέπεια, η μέρα και η νύχτα έχουν την ίδια διάρκεια1.
Λίγο μετά τη δύση του Ηλίου
Μετά το ηλιοβασίλεμα στον ουρανό στα δυτικά εντοπίζουμε την Αφροδίτη. Ξεχωρίζει λόγω της μεγάλης της λαμπρότητας και συχνά αποκαλείται και «Αποσπερίτης» όταν φαίνεται μετά τη δύση του Ηλίου σε αυτή την περιοχή του ουρανού. Κοντά στην Αφροδίτη βρίσκεται ο λαμπρός αστέρας Στάχυς που ανήκει στον αστερισμό της Παρθένου.
Σε μεγαλύτερο ύψος από τον ορίζοντα και την Αφροδίτη συναντάμε ένα ακόμη λαμπρό και γνωστό αστέρι, αυτό του Αρκτούρου. Ένας εύκολος τρόπος να τον εντοπίσουμε είναι προεκτείνοντας νοητά τα τρία άστρα της «ουράς» της Μεγάλης Άρκτου, η οποία αυτή τη χρονική περίοδο της ημέρας βρίσκεται στα βορειοδυτικά.
Τη νύχτα
Οι νύχτες του Σεπτεμβρίου αποτελούν ιδανική ευκαιρία για να παρατηρηθεί ο γαλαξίας της Ανδρομέδας, δεδομένου ότι πλέον ανατέλλει πιο νωρίς το βράδυ όπου η παρατήρηση είναι για πολλούς ευκολότερη. Το ότι δεν ανατέλλει τόσο αργά μέσα στη νύχτα σημαίνει, ακόμα, πως θα είναι ορατός για περισσότερες ώρες, προτού ξημερώσει. Οδηγίες για τον εντοπισμό του υπάρχουν στο άρθρο του Αυγούστου.
Στο νυχτερινό ουρανό του Σεπτεμβρίου εντοπίζουμε και τον Κρόνο. Ο δακτυλιοειδής αυτός πλανήτης θα είναι ορατός καθ’ όλη τη διάρκεια του μήνα, με ιδανικότερη νύχτα για την παρατήρησή του αυτή της 8ης του μηνός. Ο Κρόνος τότε θα βρεθεί σε αντίθεση, δηλαδή θα ανατέλλει όταν ο Ήλιος θα δύει και θα δύει όταν θα ξημερώνει. Αυτό συμβαίνει διότι την ημέρα εκείνη ο Ήλιος, η Γη και ο Κρόνος βρίσκονται περίπου στην ίδια νοητή ευθεία στο διάστημα.
Λίγο χαμηλότερα από τον Κρόνο βρίσκεται ο αστέρας Φομαλώ (Fomalhaut), ο οποίος ανήκει στον αστερισμό του Νοτίου Ιχθύος. Αν και στις μέρες μας είναι λιγότερο γνωστός, στο παρελθόν ο αστέρας αυτός ήταν πολύ γνωστός και σημαντικός στην κουλτούρα διαφόρων λαών. Στη σύγχρονη εποχή, ο αστέρας είχε τραβήξει το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας το 2008, όταν φωτογραφήθηκε κοντά στον αστέρα ένα αντικείμενο που ονομάστηκε Φομαλώ b (Fomalhaut b) και αρχικά θεωρήθηκε πλανήτης. Μεταγενέστερες έρευνες έδειξαν πως τελικά το σώμα δεν ήταν εξωπλανήτης, αλλά ένα πυκνό νέφος σκόνης που πλέον φαίνεται να έχει διαλυθεί.
Γύρω από τον αστέρα, εξάλλου, υπάρχει ένας τεράστιος δακτύλιος σκόνης και αερίων. Μάλιστα, το δημοφιλές επιστημονικό περιοδικό New Scientist τον χαρακτήρισε ως «Το μάτι του Sauron» λόγω της ομοιότητάς του με το ομώνυμο «μάτι» στις ταινίες φαντασίας του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών.
Δεξιά: «Το μάτι του Sauron» από τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών (εικόνα: The Lord of the Rings)
Φάσεις της Σελήνης
Τέλος, σε ό,τι αφορά τη Σελήνη, αυτή θα βρίσκεται στη φάση της νέας σελήνης στις 3 του μηνός. Ωστόσο, κατά τη φάση της νέας σελήνης δεν μπορεί να παρατηρηθεί, καθώς το ημισφαίριο το οποίο είναι στραμμένο προς τη Γη δε φωτίζεται από τον Ήλιο. Το πρώτο τέταρτο παρατηρείται στις 11 Σεπτεμβρίου και η πανσέληνος το βράδυ της 17ης προς 18ης του μηνός στον αστερισμό των Ιχθύων, οπότε και θα πραγματοποιηθεί μερική έκλειψη σελήνης, η οποία θα είναι ορατή από την Ελλάδα. Η Σελήνη θα βρεθεί σε φάση τρίτου τετάρτου στις 24 Σεπτεμβρίου.
Ακολουθεί πίνακας με την ορατότητα των πλανητών για αυτόν τον μήνα.
| Ερμής | Ορατός αυτόν τον μήνα στα ανατολικά λίγο πριν ξημερώσει |
| Αφροδίτη | Ορατή αυτόν τον μήνα στα δυτικά – βορειοδυτικά μετά το ηλιοβασίλεμα |
| Άρης | Ορατός ολόκληρο τον μήνα μετά τα μεσάνυχτα |
| Δίας | Ορατός ολόκληρο τον μήνα μετά τα μεσάνυχτα |
| Κρόνος | Ορατός ολόκληρο τον μήνα όλη τη νύχτα |
Ακολουθεί εικόνα με τον αστροχάρτη του μήνα.
1. Θεωρητικά. Στην πραγματικότητα, αυτό δε συμβαίνει κυρίως λόγω της ύπαρξης της ατμόσφαιρας της Γης. Λόγω διάθλασης του φωτός, ο Ήλιος παρατηρείται σε μεγαλύτερο ύψος από τον ορίζοντα απ’ ότι είναι στην πραγματικότητα. Επομένως, βλέπουμε τον Ήλιο για λίγα λεπτά προτού ανατείλει και λίγα επιπλέον λεπτά αφού δύσει. Συνεπώς, η μέρα διαρκεί περισσότερο απ’ ότι η νύχτα.
