Ο αριθμός των αστέρων στον Γαλαξία μας είναι αδιανόητα μεγάλος. Σύμφωνα με τη NASA, το νούμερο αυτό πιθανότατα ξεπερνά τα 100 δισεκατομμύρια. Παρ’ όλα αυτά, μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό μπορεί να παρατηρηθεί στον ουρανό με γυμνό μάτι κατά τη διάρκεια μιας ανέφελης νύχτας1.
Σε αυτό το άρθρο, παρουσιάζονται τα πέντε λαμπρότερα άστρα όπως φαίνονται από τη Γη, καθώς και οι αστερισμοί στους οποίους ανήκουν.
Εικόνα: Dave Jones – ESO
Προτού ξεκινήσουμε, πρέπει να κάνουμε μια εισαγωγή στον τρόπο με τον οποίο μετριέται η λαμπρότητα των ουράνιων σωμάτων, χρησιμοποιώντας την κλίμακα του “μεγέθους” τους. Η συγκεκριμένη κλίμακα αποτελείται από δύο χαρακτηριστικές ποσότητες, οι οποίες είναι το “φαινόμενο μέγεθος” και το “απόλυτο μέγεθος“. Το φαινόμενο μέγεθος αντιστοιχεί στη λαμπρότητα ενός αντικειμένου όπως αυτό φαίνεται στο νυχτερινό ουρανό και εξαρτάται σημαντικά από την απόσταση που πρέπει να διανύσει το φως του μέχρι να φτάσει στη Γη. Από την άλλη, το απόλυτο μέγεθος είναι το φαινόμενο μέγεθος που θα είχε ένα αντικείμενο αν βρισκόταν σε απόσταση 10 parsec, δηλαδή περίπου 32,6 έτη φωτός από εμάς, χωρίς να ληφθούν υπόψη άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την ένταση της ακτινοβολίας του.
Όσο μικρότερο είναι το φαινόμενο μέγεθος, τόσο πιο λαμπρό εμφανίζεται ένα αστρονομικό αντικείμενο στους επίγειους παρατηρητές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, το λαμπρότερο ουράνιο σώμα που μπορούμε να δούμε από τη Γη, ο Ήλιος, να λαμβάνει την τιμή -26,7. Ωστόσο, εάν ο Ήλιος βρισκόταν σε απόσταση 10 parsec πιο μακριά από ό,τι βρίσκεται τώρα, τότε η τιμή που θα έπαιρνε θα έφτανε στο +4,7. Πράγματι, όσο πιο πολύ απομακρύνεται μια πηγή φωτός από το σημείο παρατήρησης, τόσο περισσότερο διαμοιράζεται η ακτινοβολία στον χώρο και άρα μειώνεται η έντασή της. Οι πιο αμυδρές πηγές έχουν παρατηρηθεί με το τηλεσκόπιο Hubble και λαμβάνουν την τιμή +30.
Εικόνα: Pete Collins
Με βάση τα παραπάνω, το λαμπρότερο αστέρι του νυχτερινού ουρανού είναι ο Σείριος (Sirius-α), με φαινόμενο μέγεθος -1,46, ο οποίος είναι ορατός παγκοσμίως. Βρίσκεται στον αστερισμό του Μεγάλου Κυνός (Canis Major) και απέχει περίπου 8,6 έτη φωτός από εμάς. Οι ιδανικοί μήνες για να τον εντοπίσετε στον ουρανό είναι ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος, τόσο για το Βόρειο όσο και το Νότιο ημισφαίριο.
Σειρά έχει ο Κάνωπος (Canopus) με φαινόμενο μέγεθος -0,74, στον αστερισμό της Τρόπιδος (Carina). Πρόκειται για έναν νότιο αστερισμό, ο οποίος είναι ορατός μόνο από την νότια Ελλάδα και βρίσκεται 310 έτη φωτός μακριά. Περιοχές που βρίσκονται σε γεωγραφικά πλάτη μεγαλύτερα των 38ο δεν έχουν την δυνατότητα παρατήρησής του. Επίσης, είναι το πιο απομακρυσμένο από οποιοδήποτε άλλο αστέρι αναφέρεται στο συγκεκριμένο άρθρο.
Στη συνέχεια, ακολουθεί το αστρικό σύστημα Άλφα του Κενταύρου (Alpha Centaurus). Στον ουρανό μοιάζει σαν ένα ενιαίο άστρο με φαινόμενο μέγεθος -0.27. Η παρατήρησή του είναι εφικτή στο Νότιο ημισφαίριο και μπορεί να φτάσει μέχρι το Βόρειο γεωγραφικό πλάτος των 29ο. Στην πραγματικότητα, αποτελείται από τρία αστέρια, το λαμπρότερο από τα οποία είναι γνωστό ως Άλφα του Κενταύρου-Α, ή αλλιώς Rigil Centaurus. Η μέση απόστασή του από τη Γη υπολογίζεται στα 4,37 έτη φωτός και ανήκει στον αστερισμό του Κενταύρου (Centaurus). Βέβαια, το κοντινότερο και αμυδρότερο άστρο του συστήματος απέχει περίπου 4,24 έτη φωτός από τη Γη και ονομάζεται Εγγύτατος του Κενταύρου, μιας και είναι ο πλησιέστερος αστέρας στον Ήλιο.
Ακολούθως, το επόμενο αστέρι είναι ο Αρκτούρος (Arcturus), κύριο μέλος στον αστερισμό του Βοώτη (Bootes). Πρόκειται για τον λαμπρότερο αστέρα του βορείου ουράνιου ημισφαιρίου, σε απόσταση 37 ετών φωτός από εμάς. Το φαινόμενο μέγεθός του είναι -0,05 και είναι ευκολότερα ορατός τον χειμώνα.
Τέλος, το αστέρι με το οποίο συμπληρώνεται η λίστα τοποθετείται στον αστερισμό της Λύρας (Lyra) και ονομάζεται Βέγας (Vega). Είναι ο δεύτερος σε λαμπρότητα αστέρας του βορείου ουράνιου ημισφαιρίου και ο πέμπτος λαμπρότερος σε όλο τον ουρανό. Ιστορικά, το φαινόμενο μέγεθος του είχε την τιμή του απολύτου 0 και χρησιμοποιούνταν ως μέτρο αναφοράς για την σύγκριση μεταξύ των υπολοίπων αστρικών μεγεθών. Πλέον, η τιμή του βρίσκεται στο 0,03 και είναι εύκολα ορατός κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών βραδιών μέχρι και τον Νοέμβριο.
Για την παρουσίαση των δεδομένων λήφθηκαν πληροφορίες από το αρχείο της NASA σε συνδυασμό με την εφαρμογή StarWalk. Οι εικόνες των αστερισμών λήφθηκαν από τις ιστοσελίδες Shutterstock και Vito Technology Inc.
1. Σε ιδανικές συνθήκες, ο αριθμός των άστρων που μπορούμε να παρατηρήσουμε είναι της τάξης των 2.500-3.000 άστρων.
