Στο άρθρο αυτό θα δούμε τις θέσεις των αστερισμών και των ουράνιων σωμάτων κατά τη διάρκεια του Μαρτίου 2025.
Νωρίς το πρωί
Κοιτώντας βορειοανατολικά λίγο πριν ανατείλει ο Ήλιος εντοπίζουμε τον αστερισμό του Κηφέα. Ο Κηφέας είναι ένας από τους έξι αειφανείς για την Ελλάδα αστερισμούς, δηλαδή ένας αστερισμός που παραμένει συνέχεια πάνω από τον ορίζοντα και ως αποτέλεσμα μπορεί να παρατηρηθεί οποιαδήποτε νύχτα του έτους.
Ο Κηφέας βρίσκεται πολύ κοντά στον αστερισμό της Κασσιόπης, και έχει σχήμα που μοιάζει με πρόχειρο σκίτσο ενός σπιτιού. Από το όνομα ενός αστέρα του Κηφέα λαμβάνουν την ονομασία τους οι «Κηφείδες αστέρες», οι αστέρες δηλαδή που πάλλονται και μεταβάλλεται η λαμπρότητά τους περιοδικά. Τέτοιου τύπου παλλόμενοι αστέρες χρησιμοποιούνται στην αστρονομία για τον προσδιορισμό αποστάσεων στο Σύμπαν, καθώς είναι σαφώς καθορισμένη η συσχέτιση μεταξύ της λαμπρότητάς τους και της περιόδου μεταβολής της. Επομένως, μετρώντας την περίοδο μεταβολής της λαμπρότητας ενός Κηφείδη αστέρα, μπορεί να προσδιοριστεί η λαμπρότητά του και από εκεί να γίνει μια αρκετά ακριβής εκτίμηση της απόστασής του από τη Γη.
Στις αρχές του προηγούμενου αιώνα κυριαρχούσε η πεποίθηση πως ο γαλαξίας της Ανδρομέδας δεν αποτελούσε ξεχωριστό γαλαξία, αλλά νεφέλωμα εντός του δικού μας Γαλαξία. Η μελέτη Κηφείδων αστέρων στον γαλαξία της Ανδρομέδας οδήγησε στο συμπέρασμα πως η απόστασή τους από τη Γη ήταν υπερβολικά μεγάλη ώστε να βρίσκονται μέσα στον Γαλαξία μας. Έτσι, έγινε εμφανές πως επρόκειτο για αστέρες που ανήκουν σε έναν ξεχωριστό γαλαξία.
Λίγο μετά τη δύση του Ηλίου
Τα απογεύματα του Μαρτίου, μετά το ηλιοβασίλεμα, στα δυτικά βρίσκεται ο πλανήτης Ερμής. Ο Ερμής δεν απομακρύνεται ποτέ πολύ από τον Ήλιο στον ουρανό, καθώς η τροχιά του πλανήτη βρίσκεται πιο κοντά στον Ήλιο από την αντίστοιχη της Γης. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο πλανήτης είναι ορατός άλλοτε προτού ξημερώσει και άλλοτε μετά το ηλιοβασίλεμα, αλλά ποτέ δεν μπορούμε να τον δούμε αργά το βράδυ στον νυχτερινό ουρανό, όπως συμβαίνει για παράδειγμα με τον πλανήτη Κρόνο. Στις 8 του μηνός ο Ερμής θα βρεθεί σε μέγιστη ανατολική αποχή, δηλαδή θα φαίνεται στον ουρανό να απέχει τη μέγιστη απόσταση από τον Ήλιο.
Στην ίδια περιοχή του ουρανού εντοπίζουμε και την Αφροδίτη. Θα μπορούμε να την παρατηρήσουμε περίπου μέχρι τα μέσα του μήνα, καθώς προς τα τέλη θα βρίσκεται αρκετά κοντά στον Ήλιο στον ουρανό.
Τη νύχτα
Τα βράδια του Μαρτίου θα μπορούμε να δούμε στον ουρανό τον αστερισμό των Διδύμων. Θα τον εντοπίσουμε κοντά στον Ωρίωνα, αναγνωρίζοντας δύο λαμπρά του άστρα, τον Κάστορα και τον Πολυδεύκη. Παρόλο που ο Κάστορας φαίνεται ως ένα άστρο στον ουρανό, στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα εξαπλό αστρικό σύστημα που αποτελείται από τρία ζευγάρια αστέρων.
Το 1970 εντοπίστηκε μια έντονη πηγή ακτίνων γ στον αστερισμό τον Διδύμων από δορυφόρο της NASA. Η προέλευση της πηγής παρέμενε άγνωστη μέχρι το 1991, όποτε και η επιστημονική κοινότητα κατέληξε στο συμπέρασμα πως επρόκειτο για έναν pulsar, δηλαδή έναν παλλόμενο αστέρα νετρονίων. Το όνομα της πηγής είναι «Geminga pulsar». Το όνομα Geminga προκύπτει από τις ιταλικές λέξεις «gh’è minga», που σημαίνει «δεν υπάρχει» σε μια Μιλανέζικη διάλεκτο, λόγω του μακροχρόνιου μυστηρίου της προέλευσης της πηγής. Ο Geminga pulsar βρίσκεται 800 έτη φωτός μακριά, εκπέμπει κυρίως στις ακτίνες γ και στις ακτίνες Χ του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος και πρόκειται για τον πρώτο pulsar που δεν ανακαλύφθηκε στα ραδιοκύματα.
Εικόνα: NASA
Αυτόν τον μήνα εντοπίζεται στον αστερισμό των Διδύμων και ο πλανήτης Άρης. Θα τον βρούμε κοντά στον αστέρα Πολυδεύκη. Στον νυχτερινό ουρανό του Μαρτίου εντοπίζουμε και τον πλανήτη Δία.
Η εαρινή ισημερία, στις 20 Μαρτίου, σηματοδοτεί την έναρξη της άνοιξης στο βόρειο ημισφαίριο. Πρόκειται για τη μία από τις δύο μέρες του έτους -η άλλη είναι αυτή της φθινοπωρινής ισημερίας- κατά την οποία ο Ήλιος ανατέλλει και δύει από τα ακριβή σημεία της ανατολής και της δύσης στον ορίζοντα, αντίστοιχα. Κατά συνέπεια, η μέρα και η νύχτα έχουν την ίδια διάρκεια1.
Φάσεις της Σελήνης
Τέλος, σε ό,τι αφορά τη Σελήνη, αυτή θα βρίσκεται στη φάση του πρώτου τετάρτου στις 6 του μηνός. Η πανσέληνος παρατηρείται το πρωί της 14ης Μαρτίου στον αστερισμό της Παρθένου. Εκείνο το πρωί θα πραγματοποιηθεί ολική σεληνιακή έκλειψη, η οποία δε θα είναι ορατή από την Ελλάδα, παρά μόνο ως έκλειψη παρασκιάς, δηλαδή η Σελήνη θα σκοτεινιάσει ελαφρώς για λίγη ώρα, προτού δύσει. Η Σελήνη θα βρεθεί σε φάση τρίτου τετάρτου στις 22 του μηνός και σε φάση νέας σελήνης στις 29 Μαρτίου. Ωστόσο, κατά τη φάση της νέας σελήνης δεν μπορεί να παρατηρηθεί, καθώς το ημισφαίριο το οποίο είναι στραμμένο προς τη Γη δε φωτίζεται από τον Ήλιο. Στις 29 Μαρτίου θα πραγματοποιηθεί μερική έκλειψη Ηλίου, η οποία ωστόσο δε θα είναι ορατή από τη χώρα μας.
Ακολουθεί πίνακας με την ορατότητα των πλανητών για αυτόν τον μήνα.
| Ερμής | Ορατός μέχρι τα μέσα του μήνα στα δυτικά μετά το ηλιοβασίλεμα, καλύτερη μέρα παρατήρησης η 8η Μαρτίου |
| Αφροδίτη | Ορατή μέχρι τα μέσα του μήνα στα δυτικά μετά το ηλιοβασίλεμα |
| Άρης | Ορατός ολόκληρο τον μήνα τη νύχτα |
| Δίας | Ορατός ολόκληρο τον μήνα τη νύχτα |
| Κρόνος | Πολύ δύσκολα ορατός μόνο στις αρχές του μήνα στα δυτικά – νοτιοδυτικά μετά το ηλιοβασίλεμα |
Ακολουθεί εικόνα με τον αστροχάρτη του μήνα.
1. Θεωρητικά. Στην πραγματικότητα, αυτό δε συμβαίνει κυρίως λόγω της ύπαρξης της ατμόσφαιρας της Γης. Λόγω διάθλασης του φωτός, ο Ήλιος παρατηρείται σε μεγαλύτερο ύψος από τον ορίζοντα απ’ ότι είναι στην πραγματικότητα. Επομένως, βλέπουμε τον Ήλιο για λίγα λεπτά προτού ανατείλει και λίγα επιπλέον λεπτά αφού δύσει. Συνεπώς, η μέρα διαρκεί περισσότερο.
