Στο άρθρο αυτό θα δούμε τις θέσεις των αστερισμών και των ουράνιων σωμάτων κατά τη διάρκεια του Οκτωβρίου 2024.
Νωρίς το πρωί
Κοιτώντας νότια – νοτιοδυτικά πριν ξημερώσει βλέπουμε τον αστερισμό του Ωρίωνα, ο οποίος ξεχωρίζει λόγω των λαμπρών άστρων που περιλαμβάνει. Στον αστερισμό βρίσκεται το ακτινοβόλο σημείο της βροχής μετεώρων «Ωριωνίδες» (η διεθνής ονομασία τους είναι Orionids). Τα μετέωρα αυτής της βροχής προέρχονται από τον κομήτη του Halley. Η βροχή των Ωριωνίδων θα κορυφωθεί τα ξημερώματα της 21ης Οκτωβρίου, φθάνοντας τα 20 μετέωρα ανά ώρα.
Κοντά στον Ωρίωνα εντοπίζουμε τον αστερισμό των Διδύμων, του οποίου τα δύο λαμπρότερα άστρα είναι ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης. Πολύ κοντά στους δύο αυτούς αστέρες, εντοπίζουμε ένα ιδιαίτερα φωτεινό ουράνιο σώμα κόκκινου χρώματος. Πρόκειται για τον πλανήτη Άρη, τον οποίο θα μπορούμε να παρατηρήσουμε αυτόν τον μήνα από λίγο μετά τα μεσάνυχτα έως και το ξημέρωμα.
Λίγο μετά τη δύση του Ηλίου
Κοιτώντας δυτικά λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα, εντοπίζουμε δύο πλανήτες, τον Ερμή και την Αφροδίτη. Η παρατήρηση του Ερμή θα είναι αρκετά δύσκολη, καθώς λόγω της εγγύτητάς του στον Ήλιο θα βρίσκεται πολύ κοντά στον ορίζοντα και θα δύσει νωρίς. Όσο πλησιάζουμε τα τέλη του μήνα, ο Ερμής θα απομακρύνεται ολοένα και περισσότερο από τον Ήλιο στον ουρανό και άρα η παρατήρησή του θα είναι ευκολότερη.
Η Αφροδίτη εξακολουθεί να φαίνεται στον νοτιοδυτικό ουρανό μετά το ηλιοβασίλεμα, όπως συνέβαινε και τον Σεπτέμβριο. Κοντά της βρίσκεται ο Αντάρης, ο λαμπρότερος αστέρας του αστερισμού του Σκορπιού, ενός από τους γνωστότερους καλοκαιρινούς αστερισμούς. Η έλευση του φθινοπώρου συμπίπτει με την εξαφάνισή του από τον νυχτερινό ουρανό. Ο Σκορπιός δε θα είναι ορατός για τους επόμενους μήνες καθώς πολύ κοντά του θα βρίσκεται ο Ήλιος, ο οποίος θα καθιστά την παρατήρησή του αδύνατη.
Από τα μέσα έως τα τέλη Οκτωβρίου, τα απογεύματα θα είναι δυνατή και η παρατήρηση του κομήτη C/2023 A3 Tsuchinshan-ATLAS στα δυτικά. Θα ακολουθήσουν οδηγίες παρατήρησης του κομήτη σε ξεχωριστό άρθρο.
Τη νύχτα
Ένας γνωστός αστερισμός που ξεχωρίζει στον νυχτερινό ουρανό του Οκτωβρίου είναι ο αστερισμός του Πήγασου, του «Φτερωτού Αλόγου». Εντοπίζεται εύκολα, διότι τέσσερα λαμπρά αστέρια του σχηματίζουν ένα μεγάλο τμήμα του αστερισμού, το χαρακτηριστικό «Μεγάλο Τετράγωνο του Πήγασου». Ο αστερισμός αυτός περιλαμβάνει πλήθος παράξενων γαλαξιών και εξωτικών ουρανίων σωμάτων.
Ένα από αυτά είναι ο «Σταυρός του Αϊνστάιν» (Einstein’s Cross). Πρόκειται για ένα κβάζαρ, δηλαδή έναν πολύ ενεργό πυρήνα ενός γαλαξία, που οφείλει το όνομά του στο γεγονός ότι μεταξύ αυτού και της Γης παρεμβάλλεται ένας άλλος γαλαξίας, ο οποίος δρα ως βαρυτικός φακός. Ο γαλαξίας αυτός καμπυλώνει το φως του κβάζαρ, και τελικά τα τηλεσκόπια στη Γη «βλέπουν» ένα τετραπλό είδωλό του, το οποίο σχηματίζει έναν σταυρό, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα.
Δεξιά: Φωτογραφία του Σταυρού του Αϊνστάιν (Εικόνα: NASA/ESA/STScI)
Στον αστερισμό συναντάμε και το «Κουιντέτο του Στεφάν» (Stephan’s Quintet), το οποίο έγινε ιδιαίτερα δημοφιλές στα μέσα του Ιουλίου του 2022 επειδή απεικονιζόταν σε μια από τις πρώτες φωτογραφίες του διαστημικού τηλεσκοπίου James Webb. Πρόκειται για μια πεντάδα γαλαξιών, οι τέσσερις εκ των οποίων αλληλεπιδρούν και συγκρούονται δημιουργώντας εκτάσεις εκρηκτικής αστρογένεσης. Το Κουιντέτο του Στεφάν μπορεί να παρατηρηθεί με τηλεσκόπιο.
Δεξιά: Φωτογραφία του Κουιντέτου του Στεφάν (Εικόνα: NASA/ESA)
Τα βράδια του Οκτωβρίου θα μπορούμε να παρατηρήσουμε, και πάλι, τον πλανήτη Κρόνο. Μάλιστα, στις 14 του μηνός η Σελήνη κι ο πλανήτης θα βρεθούν πολύ κοντά στον ουρανό, δίνοντάς μας την ευκαιρία να παρατηρήσουμε και να φωτογραφίσουμε τα δύο λαμπρά ουράνια σώματα μαζί.
Λίγο πιο αργά το βράδυ ανατέλλει και ο λαμπρός πλανήτης Δίας. Είναι αρκετά εύκολο να τον εντοπίσουμε αν κοιτάξουμε γύρω στα μεσάνυχτα ανατολικά. Αν και βρίσκεται κοντά σε λαμπρά άστρα, όπως είναι η Αίγα του αστερισμού του Ηνίοχου και ο Αλντεμπαράν στον Ταύρο, εξακολουθεί να ξεχωρίζει επειδή δεν παρουσιάζει στίλβη, δηλαδή δεν «τρεμοφέγγει» στον ουρανό.
Φάσεις της Σελήνης
Τέλος, σε ό,τι αφορά τη Σελήνη, αυτή θα βρίσκεται στη φάση της νέας σελήνης στις 2 του μηνός. Ωστόσο, κατά τη φάση της νέας σελήνης δεν μπορεί να παρατηρηθεί, καθώς το ημισφαίριο το οποίο είναι στραμμένο προς τη Γη δε φωτίζεται από τον Ήλιο. Στις 2 Οκτωβρίου θα πραγματοποιηθεί έκλειψη Ηλίου, η οποία όμως θα είναι ορατή κυρίως από την νότια Αμερική, και όχι από την Ελλάδα. Το πρώτο τέταρτο παρατηρείται στις 10 Οκτωβρίου και η πανσέληνος το βράδυ της 17ης του μηνός στον αστερισμό του Κριού. Η Σελήνη θα βρεθεί σε φάση τρίτου τετάρτου στις 24 Οκτωβρίου.
Ακολουθεί πίνακας με την ορατότητα των πλανητών για αυτόν τον μήνα.
| Ερμής | Δύσκολα ορατός αυτόν τον μήνα στα δυτικά λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα, καλύτερα ορατός προς τα τέλη του μήνα |
| Αφροδίτη | Ορατή αυτόν τον μήνα στα δυτικά – νοτιοδυτικά μετά το ηλιοβασίλεμα |
| Άρης | Ορατός ολόκληρο τον μήνα μετά τα μεσάνυχτα |
| Δίας | Ορατός ολόκληρο τον μήνα όλη τη νύχτα |
| Κρόνος | Ορατός ολόκληρο τον μήνα όλη τη νύχτα |
Ακολουθεί εικόνα με τον αστροχάρτη του μήνα.
