Στο άρθρο αυτό θα δούμε τις θέσεις των αστερισμών και των ουράνιων σωμάτων κατά τη διάρκεια του Αυγούστου 2024.
Νωρίς το πρωί
Αν κοιτάξουμε ανατολικά λίγο πριν το ξημέρωμα, διακρίνουμε στον ουρανό ένα πολύ λαμπρό ουράνιο σώμα σε μεγάλο σχετικά ύψος από τον ορίζοντα. Πρόκειται για τον πλανήτη Δία. Πολύ κοντά του στον ουρανό βρίσκεται ο Άρης, που ξεχωρίζει λόγω του έντονου κόκκινου χρώματός του. Μάλιστα, οι δύο πλανήτες θα βρεθούν εξαιρετικά κοντά στον ουρανό τα ξημερώματα της 15ης Αυγούστου, προσφέροντας μια πολύ καλή ευκαιρία για την κοινή παρατήρησή τους με κιάλια ή τηλεσκόπιο. Ακόμα και χωρίς ειδικό εξοπλισμό, όμως, οι πλανήτες θα είναι εύκολα παρατηρήσιμοι και με γυμνό μάτι.
Κοντά στους δύο πλανήτες βρίσκεται ο Αλντεμπαράν και ψηλότερα οι Πλειάδες, το γνωστό ανοιχτό αστρικό σμήνος1 του αστερισμού του Ταύρου. Το σκηνικό συμπληρώνει ο αστερισμός του Ωρίωνα που εντοπίζεται χαμηλότερα, κοντά στον ορίζοντα. Χαρακτηρηστικό τμήμα του αστερισμού αποτελεί η «Ζώνη του Ωρίωνα», που αποτελείται από τρία λαμπρά αστέρια που βρίσκονται στη σειρά.
Λίγο μετά τη δύση του Ηλίου
Αφότου δύσει ο Ήλιος, στα δυτικά εντοπίζεται η Αφροδίτη, η οποία ακόμα βρίσκεται σε χαμηλό ύψος από τον ορίζοντα. Τις πρώτες μέρες του Αυγούστου κοντά της θα είναι και ο πλανήτης Ερμής.
Πιο ψηλά και αριστερά από την Αφροδίτη, κοιτώντας προς τα δυτικά – νοτιοδυτικά, ξεχωρίζει ένα άστρο λόγω της μεγάλης του λαμπρότητας. Πρόκειται για τον Στάχυ, το λαμπρότερο αστέρι του αστερισμού της Παρθένου. Στην πραγματικότητα, ο Στάχυς αποτελείται από δύο άστρα τα οποία περιφέρονται το ένα γύρω από το άλλο σε τόσο κοντινή απόσταση που δεν μπορούν να διακριθούν με χρήση κοινού τηλεσκοπίου και φαίνονται σαν ένα άστρο. Λόγω της ισχυρής βαρυτικής έλξης που ασκούν το ένα στο άλλο καθώς περιφέρονται, πλέον το σχήμα τους δεν είναι σφαιρικό αλλά οβαλοειδές.
Τη νύχτα
Βρισκόμαστε στην καρδιά του καλοκαιριού και από τον ουρανό δε θα μπορούσε να λείπει ο γνωστότερος σχηματισμός αυτής της εποχής – το θερινό τρίγωνο. Αποτελείται από τρία άστρα, τον Βέγκα του αστερισμού της Λύρας, τον Ντένεμπ του αστερισμού του Κύκνου και τον Αλτάιρ του αστερισμού του Αετού. Και τα τρία αστέρια είναι πάρα πολύ λαμπρά, έτσι το τρίγωνο που σχηματίζουν στον ουρανό διακρίνεται ακόμα και σε περιοχές όπου υπάρχει φωτορύπανση. Το θερινό τρίγωνο καλύπτει μεγάλη έκταση στον ουρανό και θα το εντοπίσουμε στο ζενίθ2 πριν τα μεσάνυχτα. Παραμένει πάνω από τον ορίζοντα καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας και δύει λίγο πριν το ξημέρωμα.
Δεξιά: Λεπτομερής εικόνα του θερινού τριγώνου
Στρέφοντας το βλέμμα μας προς τα βορειοανατολικά διακρίνουμε έναν αστερισμό που μοιάζει με το αγγλικό γράμμα “W”. Πρόκειται για τον αστερισμό της Κασσιόπης, έναν από τους έξι αειφανείς για την χώρα μας αστερισμούς. Ο αστερισμός αυτός αποδεικνύεται ιδιαίτερα χρήσιμος στον εντοπισμό ενός πασίγνωστου γαλαξία, του «γαλαξία της Ανδρομέδας» (Andromeda Galaxy/Messier 31).
Όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα, αν ακολουθήσουμε την κατεύθυνση του βέλους που σχηματίζεται στην πάνω γωνία του αστερισμού της Κασσιόπης συναντάμε ένα λαμπρό αστέρι στον αστερισμό της Ανδρομέδας, τον Μιράχ. Λίγο πάνω από τον Μιράχ βρίσκονται δύο αμυδρότερα αστέρια. Δίπλα στο αμυδρότερο από αυτά, βρίσκεται ο γαλαξίας της Ανδρομέδας. Υπό πολύ καλές συνθήκες ορατότητας με ελάχιστη φωτορύπανση, ο γαλαξίας της Ανδρομέδας είναι ορατός και με γυμνό μάτι. Βρίσκεται σε απόσταση 2,5 εκατομμυρίων ετών φωτός και είναι το πιο μακρινό αντικείμενο που μπορούμε να δούμε χωρίς να χρησιμοποιήσουμε κιάλια ή τηλεσκόπιο.
Το πιο γνωστό αστρονομικό γεγονός του Αυγούστου είναι η βροχή μετεώρων «Περσείδες» (η διεθνής ονομασία τους είναι Perseids). Τα μετέωρα αυτής της βροχής προέρχονται από τον κομήτη Swift-Tuttle. Πρόκειται για μικρά σωματίδια σκόνης που φλέγονται όταν εισέρχονται στην ατμόσφαιρα της Γης, προκαλώντας τα γνωστά σε όλους «πεφταστέρια». Τα μετέωρα φαίνεται να «ξεκινούν» τις τροχιές τους στον ουρανό από τον αστερισμό του Περσέα, στον οποίο οφείλουν το όνομά τους. Εκεί, λοιπόν, βρίσκεται το ακτινοβόλο τους σημείο. Η βροχή των Περσείδων θα κορυφωθεί τη νύχτα της 11ης προς 12ης Αυγούστου. Οι καλύτερες ώρες θέασης είναι αργά το βράδυ και πριν το ξημέρωμα, όπου ο αστερισμός του Περσέα βρίσκεται αρκετά πάνω από τον ορίζοντα. Επιπλέον, τις ώρες αυτές η Σελήνη -που εκείνη την περίοδο θα βρίσκεται σε φάση πρώτου τετάρτου- θα έχει δύσει, επομένως το φως της δεν εμποδίζει την παρατήρηση.
Αργά τα βράδια του Αυγούστου πέρα από τις Περσείδες εντοπίζουμε στον ουρανό και τον τελευταίο πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος που μπορεί να παρατηρηθεί με γυμνό μάτι, τον Κρόνο.
Φάσεις της Σελήνης
Τέλος, σε ό,τι αφορά τη Σελήνη, αυτή θα βρίσκεται στη φάση της νέας σελήνης στις 4 του μηνός. Ωστόσο, κατά τη φάση της νέας σελήνης δεν μπορεί να παρατηρηθεί, καθώς το ημισφαίριο το οποίο είναι στραμμένο προς τη Γη δε φωτίζεται από τον Ήλιο. Το πρώτο τέταρτο παρατηρείται στις 12 Αυγούστου και η πανσέληνος το βράδυ της 19ης του μηνός στον αστερισμό του Υδροχόου. Η Σελήνη θα βρεθεί σε φάση τρίτου τετάρτου στις 26 Αυγούστου.
Ακολουθεί πίνακας με την ορατότητα των πλανητών για αυτόν τον μήνα.
| Ερμής | Ορατός στις αρχές Αυγούστου στα δυτικά λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα και τις τελευταίες μέρες του μήνα στα ανατολικά λίγο πριν ξημερώσει |
| Αφροδίτη | Ορατή αυτόν τον μήνα στα δυτικά – βορειοδυτικά μετά το ηλιοβασίλεμα |
| Άρης | Ορατός ολόκληρο τον μήνα αργά μετά τα μεσάνυχτα |
| Δίας | Ορατός ολόκληρο τον μήνα αργά μετά τα μεσάνυχτα |
| Κρόνος | Ορατός ολόκληρο τον μήνα όλη τη νύχτα |
Ακολουθεί εικόνα με τον αστροχάρτη του μήνα.
1. Τα ανοιχτά αστρικά σμήνη είναι ομάδες μερικών δεκάδων ή λίγων χιλιάδων άστρων με κοινή προέλευση και ηλικία.
2. Το ζενίθ είναι το ανώτερο σημείο του ουράνιου θόλου. Είναι, δηλαδή, το σημείο που βλέπουμε κοιτώντας κατακόρυφα προς τα πάνω τον ουρανό.
