Μια νέα ομάδα νεαρών αστεριών με ιδιαίτερη κινηματική εντοπίστηκε στον Γαλαξία μας και έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον των ερευνητών. Δεδομένα της αποστολής Gaia έδειξαν ότι πάνω από 1.000 αστέρια, που δημιουργήθηκαν ταυτόχρονα στην ίδια περιοχή, διασκορπίζονται ταχύτατα προς διαφορετικές κατευθύνσεις μέσα στον Γαλαξία. Η συμπεριφορά αυτή είναι πρωτοφανής και τα αίτιά της δεν έχουν προσδιοριστεί ακόμη με βεβαιότητα. Τα ευρήματα της έρευνας, με επικεφαλής τον Dylan Huson του Western Washington University, δημοσιεύτηκαν στο Astrophysical Journal.
Οι ερευνητές κατάφεραν να εντοπίσουν την ιδιαίτερη ομάδα αστεριών, κατασκευάζοντας ένα νέο μοντέλο κατηγοριοποίησης, με το όνομα Gaia Net, που επικεντρώνεται για πρώτη φορά στα πολύ νεαρά αστέρια, με ηλικίες μόλις μέχρι 20 εκατομμύρια έτη. Το μοντέλο αυτό χρησιμοποιήθηκε στην τεράστια βάση δεδομένων της αποστολής Gaia, που περιλαμβάνει τα φάσματα σχεδόν δύο δισεκατομμυρίων αστέρων του Γαλαξία μας.
Τα τελευταία χρόνια έχει κατασκευαστεί πλήθος μοντέλων, μέσω των οποίων εξάχθηκαν οι αποστάσεις, οι ταχύτητες, οι μάζες, οι θερμοκρασίες και οι φασματικοί τύποι των αστέρων αυτών. Παράλληλα, γίνεται προσπάθεια να αναγνωριστούν ομάδες αστεριών που κινούνται μαζί. Μέσω αυτών, παίρνουμε πληροφορίες για τον τρόπο με τον οποίο σχηματίστηκε κάθε αστρική οικογένεια και συνεπώς αποκτούμε μια εικόνα για το παρελθόν και την εξέλιξη του Γαλαξία μας. Για τον σκοπό αυτό, είναι ιδιαίτερα σημαντική η μελέτη των πολύ νεαρών αστέρων.
Τα φάσματά τους, όμως, παρουσιάζουν ιδιαιτερότητες, που καθιστούν δύσκολη την ανάλυση: οι νεαροί αστέρες περιβάλλονται από σκόνη και αέρια που δεν επιτρέπουν στο φως τους να φτάσει σε εμάς ανεπηρέαστο, ενώ τα φασματικά τους χαρακτηριστικά είναι εν γένει πολύπλοκα και μεταβλητά. Με το μοντέλο Gaia Net οι ερευνητές επικεντρώθηκαν στη μελέτη νεαρών αστέρων με μικρή μάζα. Ανάμεσα στα ευρήματα της έρευνας ήταν και η ανακάλυψη της νεαρής οικογένειας αστέρων με ιδιαίτερη κινηματική, στην οποία δόθηκε το όνομα Ophion.
Δεξιά: Οι αστέρες του Ophion, τοποθετημένοι στο διάγραμμα H-R, που παρουσιάζει τη σχέση μάζας-φωτεινότητάς τους
Εικόνα: Huson et al. 2025, Astrophysical Journal
Κατά κανόνα, τα αστέρια των γαλαξιών δεν σχηματίζονται μεμονωμένα, αλλά σε μεγάλες ομάδες, μέσω της κατάρρευσης πυκνών νεφών. Η διαδικασία αυτή έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία αστρικών «οικογενειών», αποτελούμενων από εκατοντάδες αστέρια, που σχηματίστηκαν στην ίδια περιοχή, την ίδια χρονική περίοδο και έχουν παρόμοια σύνθεση και φυσικά χαρακτηριστικά. Έτσι, όταν είναι ακόμη σε νεαρή ηλικία, τα αστέρια της ίδιας οικογένειας βρίσκονται εντοπισμένα στην περιοχή του γαλαξία όπου σχηματίστηκαν. Δεν είναι, όμως, στατικά. Έχουν ταχύτητα και η θέση τους συνεχώς αλλάζει.
Συνήθως, τα αστέρια μια οικογένειας κινούνται με παρόμοιο τρόπο, με αποτέλεσμα να μη διασκορπίζονται ακανόνιστα στον χώρο γρήγορα, αλλά να παραμένουν συγκεντρωμένα. Με το πέρασμα του χρόνου, είναι φυσιολογικό να αρχίσουν να αποκλίνουν προς διαφορετικές κατευθύνσεις. Ωστόσο, οι ταχύτητες των αστέρων του Ophion, που μετρήθηκαν, δείχνουν ότι οι αστέρες πρόκειται σύντομα να διασκορπιστούν προς διαφορετικές περιοχές του Γαλαξία, εξαιρετικά νωρίς, πιο γρήγορα από οποιαδήποτε άλλη οικογένεια έχει παρατηρηθεί.
Τα αίτια αυτής της απρόσμενης συμπεριφοράς δεν έχουν προσδιοριστεί με ακρίβεια. Οι ερευνητές εικάζουν πώς ίσως να είναι αποτέλεσμα εκρήξεων σουπερνόβα και παλιρροϊκών φαινομένων που προέκυψαν στην περιοχή αυτή. Κατά τη διάρκεια εκρήξεων σουπερνόβα, τα εξωτερικά στρώματα ενός αστέρα εκτινάσσονται με μεγάλη ταχύτητα, δημιουργώντας μία τεράστια σφαιρική «φυσαλίδα». Από το συμπιεσμένο, διαστελλόμενο αέριο στα άκρα της, είναι πιθανό να σχηματιστούν νέοι αστέρες, που επιταχύνονται σε μεγάλες ταχύτητες.
Ήδη από το 2022 είχαν εντοπιστεί τέτοιες «φυσαλίδες» κοντά στον Ophion, που πιθανώς προήλθαν από εκρήξεις σουπερνόβα και επηρέασαν σημαντικά την αστρογένεση στην ευρύτερη περιοχή. Για την καλύτερη κατανόηση του φαινομένου, είναι αναγκαία η παρατήρηση και μελέτη περισσότερων αστρικών οικογενειών με παρόμοια συμπεριφορά. Η αποστολή Gaia, της ESA, έχει πλέον ολοκληρωθεί, αναμένεται όμως μέχρι τα μέσα του 2026 η τέταρτη δημοσίευση δεδομένων, που συλλέχθηκαν σε διάστημα 66 μηνών.
Για περισσότερα σχετικά με τα αστρικά σμήνη δείτε το σχετικό άρθρο & βίντεο εδώ.
