Ο ουρανός του μήνα – Νοέμβριος 2024

3,6K

Στο άρθρο αυτό θα δούμε τις θέσεις των αστερισμών και των ουράνιων σωμάτων κατά τη διάρκεια του Νοεμβρίου 2024.

Νωρίς το πρωί

Αν κοιτάξουμε στον ουρανό στα ανατολικά – νοτιοανατολικά λίγο πριν ξημερώσει θα εντοπίσουμε δύο λαμπρά άστρα λίγο πάνω από τον ορίζοντα. Το ένα, στην κατεύθυνση της ανατολής, είναι κοκκινωπό και πρόκειται για τον αστέρα Αρκτούρο. Ανήκει στον αστερισμό του Βοώτη και είναι ένα από τα πιο λαμπρά αστέρια του νυχτερινού ουρανού. Βρίσκεται στη φάση του κόκκινου γίγαντα αστέρα και στο τέλος της ζωής του θα καταλήξει να είναι ένας λευκός νάνος, όπως θα συμβεί και με τον Ήλιο μας.

Το δεύτερο άστρο, το οποίο βρίσκεται πιο δεξιά από τον Αρκτούρο, είναι ο Στάχυς. Αν και φαίνεται στον ουρανό ως ένα αστέρι, στην πραγματικότητα αποτελείται από δύο άστρα που περιφέρονται το ένα γύρω από το άλλο. Επομένως, πρόκειται για ένα διπλό σύστημα αστέρων. Βρίσκεται σχετικά κοντά στη Γη, σε απόσταση μόλις 260 ετών φωτός από αυτήν. Επειδή τα δύο άστρα του συστήματος βρίσκονται πολύ κοντά το ένα στο άλλο, οι ισχυρές βαρυτικές δυνάμεις που ασκούνται μεταξύ τους προκαλούν παραμορφώσεις στο σχήμα τους.

Λίγο μετά τη δύση του Ηλίου

Μετά τη δύση του Ηλίου στα νοτιοδυτικά εντοπίζουμε χαμηλά στον ορίζοντα τον πλανήτη Ερμή. Επειδή η απόσταση του Ερμή από τον Ήλιο είναι μικρότερη απ’ ότι η αντίστοιχη της Γης, ο Ερμής πάντα φαίνεται κοντά στον Ήλιο στον ουρανό. Επομένως, η παρατήρησή του είναι σχετικά δύσκολη, καθώς μπορούμε να τον εντοπίσουμε χαμηλά στον ορίζοντα, και δύει λίγη ώρα μετά τον Ήλιο. Η καλύτερη μέρα για την παρατήρηση του μικρού αυτού πλανήτη θα είναι η 16η Νοεμβρίου, μιας και τότε θα βρεθεί σε μέγιστη ανατολική αποχή. Θα απέχει, δηλαδή, τη μέγιστη απόσταση από τον Ήλιο στον ουρανό και θα είναι παρατηρήσιμος μετά το ηλιοβασίλεμα.

Ο δεύτερος πλανήτης που, για τον ίδιο λόγο, πάντα βρίσκεται σχετικά κοντά στον Ήλιο στον ουρανό είναι η Αφροδίτη. Ο λαμπρότερος πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος μπορεί να εντοπιστεί στην ίδια περιοχή του ουρανού μετά τη δύση του Ηλίου, σε μεγαλύτερο όμως ύψος από τον ορίζοντα σε σύγκριση με τον Ερμή. Μάλιστα, αν την παρατηρήσουμε μέσα από τηλεσκόπιο ή κιάλια θα διαπιστώσουμε πως παρουσιάζει φάσεις, όπως η Σελήνη. Έτσι, παρατηρώντας τη διαφορετικές ημέρες μπορούμε να δούμε διαφορετικό τμήμα της επιφάνειάς της φωτισμένο.

Τη νύχτα

Αν και θα είναι ορατός για αρκετούς μήνες ακόμη, είναι μια καλή περίοδος να παρατηρήσουμε τον αστερισμό του Ταύρου. Πρόκειται για έναν γνωστό αστερισμό του φθινοπώρου και του χειμώνα, λόγω των λαμπρών αστέρων και άλλων ουράνιων αντικειμένων που διαθέτει.

Το εντυπωσιακότερο ουράνιο αντικείμενο στον αστερισμό του Ταύρου είναι οι «Πλειάδες» (Pleiades/Messier 45). Πρόκειται για ένα ανοιχτό αστρικό σμήνος, γνωστό στην Ελλάδα και με την ονομασία «Πούλια». Οι Πλειάδες περιέχουν πάνω από 1.000 άστρα, με 7 από αυτά να είναι ορατά με γυμνό μάτι και να έχουν έντονο γαλάζιο χρώμα. Υπό πολύ καλές συνθήκες, μπορούν να γίνουν ορατά με γυμνό μάτι μέχρι και 14 αστέρια από το σμήνος. Θα εντοπίσουμε εύκολα τις Πλειάδες σε σκοτεινό ουρανό, χωρίς ειδικό εξοπλισμό. Βέβαια, για να τις παρατηρήσουμε πιο προσεκτικά απαιτείται να χρησιμοποιήσουμε κιάλια ή τηλεσκόπιο.

Οι «Υάδες» είναι ένα ακόμα ανοιχτό αστρικό σμήνος στον αστερισμό του Ταύρου. Θα τις εντοπίσουμε κοντά στον αστέρα Αλντεμπαράν, το λαμπρότερο άστρο του αστερισμού. Αν και πρόκειται για ένα λιγότερο εντυπωσιακό αστρικό σμήνος από τις Πλειάδες, οι Υάδες είναι το κοντινότερο ανοιχτό αστρικό σμήνος στη Γη, σε απόσταση μόλις 153 ετών φωτός.

Πέρα από αστρικά σμήνη, στον Ταύρο εντοπίζουμε και πολύ όμορφα νεφελώματα. Ένα από αυτά είναι το «Crystal Ball Nebula», επίσης γνωστό και με την επίσημη ονομασία του, NGC 1514. Πρόκειται για ένα πλανητικό νεφέλωμα, δηλαδή ένα νεφέλωμα που σχηματίστηκε έπειτα από τον «θάνατο» ενός αστέρα παρόμοιας μάζας με αυτή του Ήλιου. Το νεφέλωμα αυτό ανακαλύφθηκε από τον διάσημο αστρονόμο William Herschel το 1790. Αν και το ουράνιο αντικείμενο είχε παρατηρηθεί και από άλλους προηγουμένως, υπήρχε η πεποίθηση πως επρόκειτο για μια ομάδα άστρων που βρίσκονταν κοντά το ένα στο άλλο και δεν μπορούσαν να διακριθούν ξεχωριστά μέσα από τα τηλεσκόπια της εποχής. Ο Herschel ήταν αυτός που διαπίστωσε πως η πραγματικότητα ήταν διαφορετική, και πως το αντικείμενο ήταν τελικά νεφέλωμα. Το Crystal Ball Nebula εντοπίζεται στα σύνορα του αστερισμού του Ταύρου με αυτόν του Περσέα, βορειοανατολικά των Πλειάδων.

Στον αστερισμό του Ταύρου βρίσκονται τα ακτινοβόλα σημεία των βροχών μετεώρων «Βόρειες Ταυρίδες» (η διεθνής ονομασία τους είναι Northern Taurids) και «Νότιες Ταυρίδες» (η διεθνής ονομασία τους είναι Southern Taurids). Τα μετέωρα της πρώτης βροχής προέρχονται από τον αστεροειδή 2004 TG10, ενώ της δεύτερης από τον κομήτη 2P Encke. Πρόκειται για μικρά σωματίδια σκόνης που φλέγονται όταν εισέρχονται στην ατμόσφαιρα της Γης, προκαλώντας τα γνωστά σε όλους «πεφταστέρια». Η βροχή των Βόρειων Ταυρίδων θα κορυφωθεί στις 12 Νοεμβρίου και των Νότιων Ταυρίδων λίγες ημέρες πριν, στις 5 του μηνός.

Η τελευταία βροχή μετεώρων για τον μήνα Νοέμβριο θα κορυφωθεί τη νύχτα της 17ης Νοεμβρίου. Πρόκειται για τις «Λεοντίδες» (η διεθνής ονομασία τους είναι Leonids). Το ακτινοβόλο σημείο της βροχής είναι στον αστερισμό του Λέοντα και τα μετέωρα προέρχονται από τον κομήτη Tempel-Tuttle. Δυστυχώς, η Σελήνη θα βρίσκεται σε φάση Πανσελήνου δύο μέρες πριν, οπότε θα εξακολουθεί να είναι αρκετά λαμπρή, κάτι που θα επηρεάσει το πλήθος των μετεώρων που θα είναι ορατά.

Οι πλανήτες Άρης, Δίας και Κρόνος θα είναι ορατοί τα βράδια του Νοεμβρίου.

Φάσεις της Σελήνης

Τέλος, σε ό,τι αφορά τη Σελήνη, αυτή θα βρίσκεται στη φάση της νέας σελήνης την 1η του μηνός. Ωστόσο, κατά τη φάση της νέας σελήνης δεν μπορεί να παρατηρηθεί, καθώς το ημισφαίριο το οποίο είναι στραμμένο προς τη Γη δε φωτίζεται από τον Ήλιο. Το πρώτο τέταρτο παρατηρείται στις 9 Νοεμβρίου και η πανσέληνος το βράδυ της 15ης του μηνός στα όρια των αστερισμών του Κριού και του Ταύρου. Η Σελήνη θα βρεθεί σε φάση τρίτου τετάρτου στις 23 Νοεμβρίου.

Ακολουθεί πίνακας με την ορατότητα των πλανητών για αυτόν τον μήνα.

Ερμής	Ορατός αυτόν τον μήνα στα δυτικά λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα, καλύτερα ορατός την 16η του μηνός
Αφροδίτη	Ορατή αυτόν τον μήνα στα νότια – νοτιοδυτικά μετά το ηλιοβασίλεμα
Άρης	Ορατός ολόκληρο τον μήνα τη νύχτα
Δίας	Ορατός ολόκληρο τον μήνα τη νύχτα
Κρόνος	Ορατός ολόκληρο τον μήνα από το ηλιοβασίλεμα μέχρι τα μεσάνυχτα

Ακολουθεί εικόνα με τον αστροχάρτη του μήνα.