Τον Νοέμβριο του 2017 ανακαλύφθηκε ο πρώτος διαστρικός επισκέπτης, ο Ομουαμούα. Έναν χρόνο μετά συζητείται το ενδεχόμενο να πρόκειται για κατασκευή εξωγήινης νοημοσύνης. Το επεισόδιο αυτό είναι το πρώτο επεισόδιο της νέας σειράς “Διαστημικά νέα”.
Ακολουθεί το κείμενο του επεισοδίου:
Στις 19 Οκτωβρίου του 2017 στα πλαίσια του προγράμματος SpaceGuard για την ανίχνευση επικίνδυνων αστεροειδών, το τηλεσκόπιο Pan Starrs 1 ανίχνευσε ένα πολύ παράξενο αντικείμενο. Το αντικείμενο αυτό βρισκόταν σε κοντινή απόσταση από τη Γη (0,22 AU) και ήδη απομακρυνόταν από εμάς τη στιγμή της ανίχνευσης.
Προσεκτικές παρατηρήσεις έδειξαν ότι το σώμα έχει μια υπερβολική τροχιά, δηλαδή μια ανοιχτή τροχιά πολύ μεγάλης ταχύτητας η οποία μάλιστα σχηματίζει μεγάλη γωνία ως προς το επίπεδο του ηλιακού μας συστήματος.
Η ταχύτητα του αντικειμένου -εάν αγνοηθεί η βαρυτική έλξη του Ηλίου- είναι πάνω από 94,000 km/h, πράγμα που δεν μπορεί να έχει προκληθεί από αντικείμενα του Ηλιακού μας συστήματος. Μάλιστα όταν έφτασε κοντά στον Ήλιο η ταχύτητά του ξεπέρασε τα 315.000 km/h. Επομένως όλα δείχνουν ότι προήλθε από κάποιο άλλο αστρικό σύστημα πέρα από το δικό μας.
Είναι ο πρώτος διαστρικός επισκέπτης που ανακαλύφθηκε στην ιστορία της αστρονομίας – και το όνομα που του δόθηκε είναι «Ομουαμούα» που στη γλώσσα της Χαβάης σημαίνει «ανιχνευτής» ή «αγγελιοφόρος».
Κατά τις πρώτες ημέρες της ανίχνευσής του, παρατηρήθηκε κάτι πολύ παράξενο: Η λαμπρότητα του αντικειμένου φαινόταν να μεταβάλλεται πολύ έντονα κάθε 8 ώρες. Δηλαδή άλλοτε σκοτείνιαζε κι άλλο γινόταν μέχρι και δέκα φορές πιο λαμπρό. Επομένως ο τρόπος που αντανακλούσε το φως μαρτυρούσε ότι είχε ένα πολύ παράξενο σχήμα και μια παράξενη περιστροφή.
Προσεκτικές μελέτες του φωτός του έδειξαν ότι είναι πιθανό να έχει ένα υπερβολικά μακρόστενο σχήμα, με το μήκος του να είναι 10 φορές μεγαλύτερο από το πλάτος του ενώ κάνει μια σύνθετη περιστροφική κίνηση σαν να κυλάει και να περιστρέφεται ταυτόχρονα.
Άλλες μελέτες έδειξαν ότι ενδέχεται να έχει ένα υπερβολικά πεπλατυσμένο σφαιροειδές σχήμα. Το χρώμα του φαίνεται να είναι κοκκινωπό, πράγμα που δείχνει ότι ίσως να έχει παρόμοια σύσταση με κάποιους αστεροειδείς και κομήτες.
(Σημ. Η σύστασή του αντικειμένου παραμένει άγνωστη αλλά το γεγονός ότι διατηρεί το σχήμα του παρά την παράξενη περιστροφή του δείχνει ότι πρέπει να είναι αρκετά πυκνό και ενδεχομένως να περιέχει μέταλλα.)
Η επικρατέστερη εξήγηση είναι ότι ο Omuamua δραπέτευσε από το αστρικό του σύστημα χάρη στη βαρυτική αλληλεπίδραση με κάποιον γίγαντα πλανήτη. Το παράξενο σχήμα και η περιστροφή του ίσως είναι το αποτέλεσμα κάποιας βίαιας σύγκρουσης πλανητών ή πλανητοειδών ή ακόμα και κάποιας αστρικής έκρηξης.
Από πού έρχεται ο Omuamua;
Ο Omuamua προέρχεται από τη γενική κατεύθυνση του άστρου Vega αλλά δεν πρέπει να βιαστούμε να θεωρήσουμε ότι προήλθε από αυτό το άστρο, μιας και η θέση του Vega μεταβάλλεται ως προς το ηλιακό μας σύστημα. Λαμβάνοντας υπόψη τη σύνθετη κίνηση των άστρων μέσα στον Γαλαξία επιστήμονες από την αποστολή Gaia κατέληξαν σε τέσσερα πιθανά μητρικά άστρα. Και τα τέσσερα είναι σχετικά μικρά άστρα, αλλά σε κανένα από αυτά δεν έχουν ανακαλυφθεί εξωπλανήτες μέχρι στιγμής.
Το θέμα του Omuamua ξανάρθε στην επικαιρότητα τον Νοέμβρη του 2018 – όταν ο διευθυντής του τμήματος αστρονομίας του Harvard Dr Ampraham Loeb μαζί με τον Shmuel Bialy δημοσίευσαν μια μελέτη που εξέταζε το ενδεχόμενο να πρόκειται για κατασκευή εξωγήινης νοημοσύνης. Λίγες ημέρες αργότερα ο Loeb σe άρθρο του στο Scientific American απαρίθμησε 6 πολύ παράξενα στοιχεία σχετικά με το αντικείμενο. Τα στοιχεία αυτά είναι τα εξής:
1. Δε θα έπρεπε να έχουμε ανακαλύψει ένα τέτοιο αντικείμενο τόσο γρήγορα.
Η ανακάλυψη αυτή έγινε μετά από 10 μόλις χρόνια λειτουργίας του τηλεσκοπίου Pan-STARRS 1 στη Χαβάη. Σύμφωνα όμως με τα παρόντα μοντέλα ο αριθμός αντικείμενων που δραπετεύουν από τα πλανητικά τους συστήματα πρέπει να είναι πολύ πιο μικρός απ’ ότι υποδηλώνει αυτή η ανακάλυψη.
2. Το αντικείμενο προέρχεται από ένα ύποπτα συγκεκριμένο σημείο.
Σύμφωνα με τον Loeb, το αντικείμενο προέρχεται από ένα σημείο που ονομάζεται Local Standard of Rest, δηλαδή τοπικό σύστημα αναφοράς. Το σημείο αυτό αντιπροσωπεύει τη μέση ταχύτητα των κοντινότερών άστρων στον Ήλιο. Ο Ήλιος μας όπως και τα περισσότερα άστρα δεν κάνουν τέλειες κυκλικές κινήσεις γύρω από το κέντρο του Γαλαξία αλλά κινούνται μέσα και έξω από το επίπεδό του Γαλαξία σαν να κάνουν ταλάντωση. Μπορούμε να βγάλουμε όμως έναν μέσο όρο όλων αυτών των κινήσεων. Το τοπικό σύστημα αναφοράς είναι το κινούμενο σημείο που προκύπτει κατά μέσο όρο από όλες αυτές τις κινήσεις και κάνει τέλεια κυκλική κίνηση ως προς το γαλαξιακό κέντρο.
Ο Loeb επισημαίνει ότι ο Oumuamua έχει μια ταχύτητα υπερβολικά κοντά στην ταχύτητα του τοπικού συστήματος αναφοράς και με αυτήν την έννοια είναι σαν να είναι μια ακίνητη σημαδούρα που το ηλιακό μας σύστημα κινείται καταπάνω της! Όπως λέει ο ίδιος, είναι το τέλειο καμουφλάζ για ένα αντικείμενο που θέλει να αποκρύψει την προέλευσή του.
3. Η ταχύτητα του Omuamua είναι πολύ δύσκολο να ερμηνευθεί
Τα αντικείμενα που δραπετεύουν από τα πλανητικά τους συστήματα συνήθως βρίσκονται στα εξωτερικά τμήματά των συστημάτων τους, μιας και σε αυτές τις θέσεις αρκεί μια μικρή ώθηση ώστε να αποκτήσουν ταχύτητα διαφυγής. Σε αυτήν την περίπτωση όμως τα αντικείμενα θα είχαν περίπου την ίδια ταχύτητα με το μητρικό τους άστρο. Το γεγονός ότι ο Oumuamua έχει μια ταχύτητα ίδια με του τοπικού συστήματος αναφοράς σημαίνει ότι πρέπει να εκτοξεύτηκε από το πλανητικό του σύστημα με μια πολύ μεγάλη ταχύτητα αντίθετη από του συστήματός του.
(Σημείωση: …ώστε τελικά να ισορροπήσει ως προς το τοπικό σύστημα αναφοράς. H τυπική ταχύτητα ενός άστρου ως προς το LSR είναι 20km/s).
4. Το αντικείμενο έχει ένα πολύ παράξενο σχήμα
Το μήκος του αντικειμένου σύμφωνα με τις εκτιμήσεις είναι μεταξύ 100-1000m και είναι δεκαπλάσιο από το πλάτος του. Ενδεικτικά, μερικοί από τους πιο μακρόστενους αστεροειδείς που έχουμε ανακαλύψει έχουν μήκος μόνο τρεις φορές μεγαλύτερο από το πλάτος τους.
5. Το τηλεσκόπιο Spitzer δεν ανίχνευσε εκπομπή θερμότητας από το σώμα.
Ένας κομήτης θα έπρεπε να εκπέμπει θερμότητα με τη μορφή υπέρυθρης ακτινοβολίας καθώς τα υλικά που τον αποτελούν θερμαίνονται από τον Ήλιο. Ωστόσο, όταν η υπέρυθρη κάμερα του διαστημικού τηλεσκοπίου Spitzer στόχευσε το αντικείμενο δεν κατάφερε καν να το ανιχνεύσει. Επομένως το αντικείμενο πρέπει να είναι αρκετά μικρό και να έχει μια ανακλαστικότητα δεκαπλάσια από ότι οι περισσότεροι αστεροειδείς.
6. Ο Oumuamua μετέβαλε την ταχύτητά του με ανεξήγητο τρόπο καθώς απομακρυνόταν από τον Ήλιο.
Αυτό είναι ένα από τα πιο παράξενα χαρακτηριστικά του Omuamua: παρουσίασε μια μεταβολή της ταχύτητας, μια επιτάχυνση που δεν μπορούσε να εξηγηθεί από τη βαρύτητα του Ηλίου. Μια από τις πιθανές εξηγήσεις είναι ότι εξατμίζονται υλικά που βρίσκονται στην επιφάνειά του και έτσι δίνουν μια ώθηση στο αντικείμενο όπως συμβαίνει κατά την απογείωση ενός πυραύλου. Εξάλλου αυτό το φαινόμενο παρατηρείται στους κομήτες.
Για να εξηγηθεί η μεταβολή της ταχύτητας του Omuamua απαιτείται να έχει εξατμιστεί το 10% της μάζας του. Αφενός όμως δεν παρατηρήθηκε κόμη –όπως στους κομήτες- (σημ. δηλαδή σκόνη που ακολουθεί την εξάτμιση) και αφετέρου δεν μεταβλήθηκε η περιστροφή του όπως θα έπρεπε μετά από ένα τέτοιο γεγονός.
Επομένως μια πιθανή εξήγηση κατά τον Loeb είναι ότι πρόκειται για για εξωγήινη κατασκευή που θυμίζει ηλιακό ιστίο όπως αυτά του ιαπωνικού προγράμματος IKAROS και του μελλοντικού Breakthrough Starshot. Ο Loeb καταλήγει στο κείμενό του με τη φράση του ήρωα του Arthur Conan Doyle, Sherlok Holmes: “όταν έχεις αποκλείσει το αδύνατο, τότε ό,τι απομένει, όσο απίθανο κι αν είναι πρέπει να είναι η αλήθεια» .
Είναι λοιπόν αυτό το αντικείμενο ένα εξωγήινο σκάφος;
Ως συνήθως η πιθανότερη απάντηση είναι όχι. Πολλοί από εμάς επιθυμούμε να ανακαλύψουμε εξωγήινη νοημοσύνη και είναι εύκολο να προβάλουμε αυτήν την επιθυμία μας σχεδόν σε κάθε ανακάλυψη. Είναι κάτι που έχουμε κάνει στο παρελθόν αποδίδοντας εξωγήινη νοημοσύνη στα pulsars, στο wow signal, και στις εκλάμψεις ακτίνων γ.
Εξάλλου το πρόγραμμα Breakthrough Listen δεν ανίχνευσε κανένα απολύτως σήμα από το αντικείμενο. Ύστερα πρέπει να σκεφτούμε το εξής: εάν πρόκειται για εξωγήινο σκάφος που ταξιδεύει μεταξύ ηλιακών συστημάτων, τότε είναι υπερβολικά αργό και μη αποδοτικό. Με την ταχύτητα που έχει, για να φτάσει στο πλησιέστερο άστρο σε εμάς θα χρειαζόταν 50.000 χρόνια… Επίσης, ένα ηλιακό ιστίο δεν θα έπρεπε να εμφανίζει μια τόσο παράξενη περιστροφή. Επίλογος
Κλείνοντας πρέπει να πω ότι η ανακάλυψη ενός τέτοιου αντικειμένου ενώ ήδη απομακρύνεται από εμάς είναι από μόνη της ανησυχητική. Εάν βρισκόταν σε τροχιά σύγκρουσης με τη Γη δεν θα τον είχαμε ανακαλύψει έγκαιρα. Πάντως μέσα στα επόμενα χρόνια θα ολοκληρωθεί το LSST, ένα τηλεσκόπιο που θα μπορεί να ανιχνεύσει πιο εύκολα τέτοια αντικείμενα και ίσως αποκαλύψει κι άλλα σώματα σαν τον Omuamua βοηθώντας μας να λύσουμε αυτό το αίνιγμα.
Όπως και να ‘χει νομίζω ότι δεν πρέπει να αφήσουμε τη συζήτηση περί εξωγήινης νοημοσύνης να μειώσει αυτήν την εντυπωσιακή ανακάλυψη: πρόκειται για τον πρώτο διαστρικό επισκέπτη, ένα παράξενο υπόλειμμα κάποιου καταστροφικού γεγονότος σε ένα άλλο ηλιακό σύστημα, που μπορεί να συνέβη πριν από πολλά εκατομμύρια χρόνια. Και που ξεκίνησε ένα επικό ταξίδι για να φτάσει τελικά στο ηλιακό μας σύστημα και να περάσει κοντά από έναν γαλάζιο πλανήτη στον οποίο κατοικεί ένα είδος που μόλις είχε αναπτύξει τα εργαλεία για την ανίχνευσή του.
Αυτά λοιπόν για τον μυστηριώδη Oumuamua – οι πηγές για όσα σας είπα θα βρίσκονται στην περιγραφή του βίντεο. Εάν το βρήκατε ενδιαφέρον μπορείτε να το μοιραστείτε, αλλά και να ακολουθήσετε το κανάλι Astronio σε youtube και social media. Μέχρι να τα ξαναπούμε να ‘στε όλοι καλά!
