Στο άρθρο αυτό θα δούμε τις θέσεις των αστερισμών και των ουράνιων σωμάτων κατά τη διάρκεια του Ιουλίου 2024.
Νωρίς το πρωί
Πριν ξημερώσει, στα ανατολικά – βορειοανατολικά θα μπορούμε να διακρίνουμε στον ουρανό τον αστερισμό του Ταύρου. Ο γνωστός αστερισμός περιλαμβάνει ένα από τα πιο λαμπρά αστέρια του ουρανού, τον Αλντεμπαράν. Τον 6ο αιώνα μ.Χ. πραγματοποιήθηκε απόκρυψη του αστέρα από τη Σελήνη, γεγονός που παρατηρήθηκε και καταγράφηκε από την πόλη της Αθήνας. Ο Αλντεμπαράν ήταν, άλλωστε, γνωστός από παλιά λόγω της μεγάλης του λαμπρότητας. Πάνω από μια χιλιετία μετά το γεγονός, το 1718, ο Άγγλος αστρονόμος Edmund Halley1 μελέτησε τις καταγραφές της εν λόγω απόκρυψης και κατέληξε στο συμπέρασμα πως ο αστέρας είχε αλλάξει θέση στον ουρανό από τότε και είχε μετακινηθεί προς τον Βορρά.
Το 1864, ο επίσης Άγγλος αστρονόμος William Huggins πραγματοποίησε τις πρώτες παρατηρήσεις του φάσματος του Αλντεμπαράν και ανακάλυψε πως ο αστέρας διαθέτει εννέα γνωστά χημικά στοιχεία, στα οποία συμπεριλαμβάνονται ο σίδηρος, το μαγνήσιο, το νάτριο και το ασβέστιο. Ο αστέρας παρατηρήθηκε και από άλλους αστρονόμους τα επόμενα χρόνια και είναι από τα καλύτερα μελετημένα άστρα του νυχτερινού ουρανού. Για τον λόγο αυτό, έχει χρησιμοποιηθεί μεταξύ άλλων άστρων για την ευθυγράμμιση σημαντικών διαστημικών τηλεσκοπίων, του Gaia και του Hubble Space Telescope.
Στην ίδια κατεύθυνση θα είναι ορατοί και οι πλανήτες Δίας και Άρης.
Λίγο μετά τη δύση του Ηλίου
Αν κοιτάξουμε στα δυτικά λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα, θα διακρίνουμε τον αστερισμό του Λέοντα. Πρόκειται για έναν αστερισμό χαρακτηριστικού σχήματος. Το λαμπρότερο αστέρι του, ο Βασιλίσκος, ξεχωρίζει στον ουρανό και έχει λευκό – μπλε χρώμα. Κοντά στον Βασιλίσκο στον ουρανό θα βρίσκεται ο πλανήτης Ερμής. Ο Ερμής, αν και θα είναι ορατός όλο τον μήνα στα δυτικά λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα, θα μπορούμε να τον παρατηρήσουμε καλύτερα στις 22 του μηνός που θα βρεθεί σε μέγιστη ανατολική αποχή. Θα φαίνεται, δηλαδή, να απέχει στον ουρανό τη μέγιστη απόσταση από τον Ήλιο και ως αποτέλεσμα θα παραμείνει πάνω από τον ορίζοντα για περισσότερη ώρα. Το απόγευμα εκείνο, ο Ερμής θα βρίσκεται ιδιαίτερα κοντά στον Βασιλίσκο, οπότε θα μπορούμε να τον βρούμε εύκολα εντοπίζοντας πρώτα τον λαμπρό αστέρα.
Ορατή στην ίδια κατεύθυνση θα είναι και η Αφροδίτη, η οποία όμως θα βρίσκεται πιο χαμηλά απ’ ότι ο Ερμής ολόκληρο τον Ιούλιο. Η παρατήρησή της θα είναι σχετικά δύσκολη, καθώς ο ουρανός δεν θα είναι αρκετά σκοτεινός μετά το ηλιοβασίλεμα σε εκείνη την περιοχή. Τους επόμενους μήνες θα έχουμε την ευκαιρία να την παρατηρήσουμε καλύτερα και για περισσότερη ώρα, προτού δύσει.
Τη νύχτα
Ο Ιούλιος είναι ένας από τους καλύτερους μήνες του έτους για αστροπαρατήρηση στη χώρα μας, αφενός λόγω των καλών καιρικών συνθηκών που επικρατούν τα -συνήθως- ανέφελα βράδια του, αλλά και αφετέρου λόγω του πλήθους των αστερισμών και των εντυπωσιακών ουρανίων αντικειμένων που είναι ορατά αυτή την περίοδο. Άλλωστε, τις νύχτες του καλοκαιριού κοιτώντας νότια βλέπουμε προς την κατεύθυνση όπου βρίσκεται το κέντρο του Γαλαξία μας, μια περιοχή ιδιαίτερα πλούσια σε άστρα, νεφελώματα, ανοιχτά και σφαιρωτά αστρικά σμήνη.
Για να βρούμε το Γαλαξιακό κέντρο είναι βοηθητικός ο σχηματισμός της «Τσαγιέρας», που αποτελεί τμήμα του αστερισμού του Τοξότη. Το όνομα «Τσαγιέρα» περιγράφει αρκετά καλά το σχήμα αυτού του τμήματος του Τοξότη, καθώς ο σχηματισμός μοιάζει πράγματι με τσαγιέρα που «αδειάζει» το περιεχόμενό της στο κέντρο του Γαλαξία.
Στον Τοξότη βρίσκουμε τρία νεφελώματα, το «Νεφέλωμα Λιμνοθάλασσα», το «Νεφέλωμα Ωμέγα» και το «Τρισχιδές Νεφέλωμα» (Lagoon Nebula/Messier 8, Omega Nebula/Messier 17 και Trifid Nebula/Messier 20 αντίστοιχα). Και τα τρία είναι ορατά με γυμνό μάτι, υπό πολύ καλές συνθήκες ορατότητας με ελάχιστη φωτορύπανση, αλλά παρατηρούνται καλύτερα με κιάλια ή τηλεσκόπιο.
Δεξιά: Φωτογραφία του Νεφελώματος Λιμνοθάλασσα (Εικόνα: astrobin.com)
Δεξιά: Φωτογραφία του Νεφελώματος Ωμέγα (Εικόνα: astrobackyard.com)
Δεξιά: Φωτογραφία του Τρισχιδούς Νεφελώματος (Εικόνα: astrobin.com)
Ένας ακόμη γνωστός αστερισμός του καλοκαιριού που βρίσκεται στην ίδια κατεύθυνση είναι αυτός του Σκορπιού. Βρίσκεται δίπλα στον Τοξότη και μπορούμε να διακρίνουμε καθαρά τις «δαγκάνες» του και ένα κομμάτι από την «ουρά», η οποία βρίσκεται αρκετά χαμηλά και κοντά στον ορίζοντα. Το πιο λαμπρό άστρο του Σκορπιού είναι ο Αντάρης, ένας κόκκινος υπεργίγαντας αστέρας που θυμίζει τον Άρη στο πώς φαίνεται στον ουρανό.
Στον Σκορπιό εντοπίζουμε και δύο ανοιχτά αστρικά σμήνη, το «Σμήνος Πεταλούδα» και το «Σμήνος του Πτολεμαίου» (Butterfly Cluster/Messier 6 και Ptolemy’s Cluster/Messier 7 αντίστοιχα). Είναι ορατά με γυμνό μάτι, αλλά μπορούν να παρατηρηθούν καλύτερα με κιάλια ή τηλεσκόπιο.
Δεξιά: Φωτογραφία του Σμήνους Πεταλούδα (Εικόνα: NASA/ESA)
Δεξιά: Φωτογραφία του Σμήνους του Πτολεμαίου (Εικόνα: ESO)
Ο πλανήτης Κρόνος θα είναι ορατός στον νυχτερινό ουρανό του Ιουλίου, αν και θα ανατέλει λίγο μετά τα μεσάνυχτα.
Φάσεις της Σελήνης
Τέλος, σε ό,τι αφορά τη Σελήνη, αυτή θα βρίσκεται στη φάση της νέας σελήνης στις 6 του μηνός. Ωστόσο, κατά τη φάση της νέας σελήνης δεν μπορεί να παρατηρηθεί, καθώς το ημισφαίριο το οποίο είναι στραμμένο προς τη Γη δε φωτίζεται από τον Ήλιο. Το πρώτο τέταρτο παρατηρείται στις 14 Ιουλίου και η πανσέληνος το βράδυ της το βράδυ της 21ης του μηνός στον αστερισμό του Αιγόκερω. Η Σελήνη θα βρεθεί σε φάση τρίτου τετάρτου το βράδυ της 27ης προς 28ης Ιουνίου.
Ακολουθεί πίνακας με την ορατότητα των πλανητών για αυτόν τον μήνα.
| Ερμής | Ορατός ολόκληρο τον μήνα, καλύτερη μέρα παρατήρησης η 22η Ιουλίου στα δυτικά λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα |
| Αφροδίτη | Δύσκολα ορατή αυτόν τον μήνα στα δυτικά – βορειοδυτικά μετά το ηλιοβασίλεμα |
| Άρης | Ορατός ολόκληρο τον μήνα αργά μετά τα μεσάνυχτα, πριν ξημερώσει |
| Δίας | Ορατός ολόκληρο τον μήνα αργά μετά τα μεσάνυχτα, πριν ξημερώσει |
| Κρόνος | Ορατός ολόκληρο τον μήνα μετά τα μεσάνυχτα |
Ακολουθεί εικόνα με τον αστροχάρτη του μήνα.
1. Ο Edmund Halley είναι ευρύτατα γνωστός λόγω του κομήτη του Halley, του οποίου την περίοδο ο αστρονόμος πρώτος υπολόγισε
