Ο ουρανός του μήνα – Οκτώβριος 2025

781

Στο άρθρο αυτό θα δούμε τις θέσεις των αστερισμών και των ουράνιων σωμάτων κατά τη διάρκεια του Οκτωβρίου 2025.

Νωρίς το πρωί

Κοιτώντας νότια – νοτιοδυτικά πριν ξημερώσει βλέπουμε τον αστερισμό του Ωρίωνα, ο οποίος ξεχωρίζει λόγω των λαμπρών άστρων που περιλαμβάνει. Στον αστερισμό βρίσκεται το ακτινοβόλο σημείο της βροχής μετεώρων «Ωριωνίδες» (η διεθνής ονομασία τους είναι Orionids). Τα μετέωρα αυτής της βροχής προέρχονται από τον κομήτη του Halley. Η βροχή των Ωριωνίδων θα κορυφωθεί τα ξημερώματα της 22ης Οκτωβρίου, φθάνοντας τα 20 μετέωρα ανά ώρα.

Κοιτώντας ανατολικά διακρίνουμε τον πλανήτη Αφροδίτη, τον λαμπρότερο πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος. Η Αφροδίτη θα είναι ορατή σε αυτήν την περιοχή του ουρανού πριν ξημερώσει για αυτόν και τον επόμενο μήνα, ωστόσο μετά δε θα είναι παρατηρήσιμη για λίγο καιρό λόγω της εγγύτητάς της στον Ήλιο στον ουρανό. Θα επανεμφανιστεί στον ουρανό στα δυτικά γύρω στον Φεβρουάριο, όπου θα μπορεί να παρατηρηθεί λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα.

Σε λίγο μεγαλύτερο ύψος από τον ορίζοντα στον ουρανό εντοπίζουμε έναν ακόμη πλανήτη, τον Δία. Ο Δίας μπορεί να παρατηρηθεί εύκολα με γυμνό μάτι, αλλά χρησιμοποιώντας κιάλια ή τηλεσκόπιο μας δίνεται η δυνατότητα να διακρίνουμε περισσότερες λεπτομέρειες. Ακόμη κι ένα οικονομικό τηλεσκόπιο μας επιτρέπει να διακρίνουμε χρώματα στον πλανήτη, καθώς και τα τέσσερα μεγαλύτερα φεγγάρια του -την Ιώ, την Ευρώπη, τον Γανυμήδη και την Καλλιστώ- να βρίσκονται γύρω του.

Λίγο μετά τη δύση του Ηλίου

Στον απογευματινό ουρανό, μετά τη δύση του Ηλίου εντοπίζουμε τον κόκκινο πλανήτη Άρη. Ο Άρης διαθέτει δύο φεγγάρια, τον Φόβο και τον Δείμο. Ο Φόβος είναι το μεγαλύτερο από τα δύο φεγγάρια, που περιφέρεται γύρω από τον Άρη σε κοντινότερη απόσταση απ’ ότι ο Δείμος. Αξίζει να αναφερθεί ότι ο Φόβος όλο και πλησιάζει τον πλανήτη, και στο μέλλον είτε θα προσκρούσει με αυτόν είτε θα διαλυθεί σε μικρότερα κομμάτια, σχηματίζοντας έναν δακτύλιο γύρω από τον Άρη, αποτελούμενο από αυτά. Ο Δείμος, αντιθέτως, βρίσκεται σε μεγαλύτερη απόσταση και όλο και απομακρύνεται από τον Άρη.

Στην ίδια περιοχή του ουρανού βρίσκεται και ο μικρός πλανήτης Ερμής. Ως ο πλανήτης που βρίσκεται πιο κοντά στον Ήλιο από τον καθένα, ο Ερμής μπορεί να παρατηρηθεί πάντα είτε λίγο πριν ο Ήλιος ανατείλει είτε λίγο μετά τη δύση του. Η καλύτερη μέρα για την παρατήρησή του θα είναι η 29η Οκτωβρίου, όποτε και θα βρεθεί σε μέγιστη ανατολική αποχή. Θα φαίνεται, δηλαδή, να απέχει τη μέγιστη απόσταση από τον Ήλιο στον ουρανό και θα μπορεί να παρατηρηθεί για περισσότερη ώρα.

Στον ουρανό του Οκτωβρίου μετά το ηλιοβασίλεμα μπορούμε να παρατηρήσουμε και έναν γνωστό αστερισμό, αυτόν του Βόρειου Στέφανου. Πρόκειται για έναν μικρό αλλά αρκετά λαμπρό αστερισμό χαρακτηριστικού ημικυκλικού σχήματος. Το λαμπρότερο άστρο του αστερισμού ονομάζεται Αλφέκκα. Το άστρο αυτό στην πραγματικότητα αποτελεί διπλό αστρικό σύστημα στο οποίο παρατηρούνται εκλείψεις μεταξύ των δύο μελών του. Αποτελείται από έναν αστέρα λευκού χρώματος και έναν συνοδό αστέρα κίτρινου χρώματος. Και τα δύο άστρα είναι παρόμοια σε μάζα και διαστάσεις με τον Ήλιο μας. Τα δύο μέλη του συστήματος περιφέρονται το ένα γύρω από το άλλο με περίοδο περίπου ίση με 17,4 ημέρες. Καθώς το ένα άστρο διέρχεται μπροστά από το άλλο, παρατηρείται μείωση της λαμπρότητας του συστήματος.

Επίσης, εάν έχετε τηλεσκόπιο η κιάλια, αυτόν τον μήνα θα μπορέσετε να παρατηρήσετε τον κομήτη C/2025 A6 (Lemmon) τις ώρες πριν το ξημέρωμα. Υπάρχει, μάλιστα, το ενδεχόμενο ο κομήτης να γίνει ορατός με γυμνό μάτι τις ερχόμενες εβδομάδες. Θα τον βρείτε μεταξύ των αστερισμών της Μεγάλης Άρκτου και του Λέοντα και η ιδανική περίοδος θέασης είναι στα μέσα του Οκτωβρίου.

Τη νύχτα

Τα βράδια του Οκτωβρίου παρατηρείται στον ουρανό ο πλανήτης Κρόνος. Δεδομένου ότι είναι αρκετά λαμπρός, είναι εύκολο να εντοπιστεί με γυμνό μάτι. Η παρατήρησή του μέσω κιαλιών ή τηλεσκοπίου είναι μια συναρπαστική εμπειρία, καθώς μας δίνεται η δυνατότητα να δούμε τους εντυπωσιακούς δακτυλίους του πλανήτη.

Ένας γνωστός αστερισμός που ξεχωρίζει στον νυχτερινό ουρανό του Οκτωβρίου είναι ο αστερισμός του Πήγασου, του «Φτερωτού Αλόγου». Εντοπίζεται εύκολα, διότι τέσσερα λαμπρά αστέρια του σχηματίζουν ένα μεγάλο τμήμα του αστερισμού, το χαρακτηριστικό «Μεγάλο Τετράγωνο του Πήγασου». Ο αστερισμός αυτός περιλαμβάνει πλήθος παράξενων γαλαξιών και εξωτικών ουρανίων σωμάτων.

Ένα από αυτά είναι ο «Σταυρός του Αϊνστάιν» (Einstein’s Cross). Πρόκειται για ένα κβάζαρ, δηλαδή έναν πολύ ενεργό πυρήνα ενός γαλαξία, που οφείλει το όνομά του στο γεγονός ότι μεταξύ αυτού και της Γης παρεμβάλλεται ένας άλλος γαλαξίας, ο οποίος δρα ως βαρυτικός φακός. Ο γαλαξίας αυτός καμπυλώνει το φως του κβάζαρ, και τελικά τα τηλεσκόπια στη Γη «βλέπουν» ένα τετραπλό είδωλό του, το οποίο σχηματίζει έναν σταυρό, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα.

Στον αστερισμό συναντάμε και το «Κουιντέτο του Στεφάν» (Stephan’s Quintet), το οποίο έγινε ιδιαίτερα δημοφιλές στα μέσα του Ιουλίου του 2022 επειδή απεικονιζόταν σε μια από τις πρώτες φωτογραφίες του διαστημικού τηλεσκοπίου James Webb. Πρόκειται για μια πεντάδα γαλαξιών, οι τέσσερις εκ των οποίων αλληλεπιδρούν και συγκρούονται δημιουργώντας εκτάσεις εκρηκτικής αστρογένεσης. Το Κουιντέτο του Στεφάν μπορεί να παρατηρηθεί με τηλεσκόπιο.

Φάσεις της Σελήνης

Σε ό,τι αφορά τη Σελήνη, αυτή θα βρίσκεται στη φάση της πανσελήνου στις 7 του μηνός στον αστερισμό των Ιχθύων. Η Σελήνη θα βρεθεί σε φάση τρίτου τετάρτου στις 13 του μηνός και σε φάση νέας σελήνης στις 21 Οκτωβρίου. Ωστόσο, κατά τη φάση της νέας σελήνης δεν μπορεί να παρατηρηθεί, καθώς το ημισφαίριο το οποίο είναι στραμμένο προς τη Γη δε φωτίζεται από τον Ήλιο. Τέλος, η φάση του πρώτου τετάρτου θα παρατηρηθεί στις 29 του μηνός.

Ακολουθεί πίνακας με την ορατότητα των πλανητών για αυτόν τον μήνα.

Ερμής	Ορατός στα δυτικά λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα, καλύτερη μέρα παρατήρησης η 29η Οκτωβρίου
Αφροδίτη	Ορατή στα ανατολικά πριν ξημερώσει
Άρης	Ορατός στα δυτικά λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα
Δίας	Ορατός στα ανατολικά – νοτιοανατολικά πριν ξημερώσει
Κρόνος	Ορατός ολόκληρο τον μήνα όλη τη νύχτα

Ακολουθεί εικόνα με τον αστροχάρτη του μήνα.