Στο άρθρο αυτό θα δούμε τις θέσεις των αστερισμών και των ουράνιων σωμάτων κατά τη διάρκεια του Σεπτεμβρίου 2025.
Νωρίς το πρωί
Κοιτώντας ανατολικά πριν ξημερώσει εντοπίζουμε την Αφροδίτη, που βρίσκεται κοντά στον αστερισμό του Λέοντα. Σε μεγαλύτερο ύψος από τον ορίζοντα βρίσκεται ο μεγαλύτερος πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος, ο Δίας. Μπορούμε να παρατηρήσουμε τους πλανήτες είτε με γυμνό μάτι, μιας και είναι αρκετά λαμπροί, είτε με κιάλια ή τηλεσκόπιο. Συγκεκριμένα για την Αφροδίτη η παρατήρησή της μέσα από τέτοιου είδους εξοπλισμό μας δίνει την δυνατότητα να παρατηρήσουμε τις διάφορες φάσεις της, όπως συμβαίνει και με τη Σελήνη. Έτσι, δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο να μην φαίνεται ολόκληρος ο δίσκος του πλανήτη φωτισμένος, αλλά μόνο ένα τμήμα αυτού.
Δεξιά: Η Αφροδίτη μέσα από τηλεσκόπιο. Φαίνεται καθαρά πως παρουσιάζει φάσεις, όπως η Σελήνη (εικόνα: Pete Lawrence)
Ο πιο λαμπρός αστέρας που εντοπίζουμε στην ίδια περιοχή του ουρανού λίγο πριν ξημερώσει αυτή την περίοδο είναι και ο λαμπρότερος αστέρας του νυχτερινού ουρανού, ο Σείριος. Ανήκει στον αστερισμό του Μεγάλου Κυνός και η «επιστροφή» του στον ανατολικό ουρανό πριν τα ξημερώματα συμπίπτει με τη λήξη του καλοκαιριού και την αρχή του φθινοπώρου. Συγκεκριμένα, η αλλαγή της εποχής πραγματοποιείται την ημέρα της φθινοπωρινής ισημερίας, στις 22 Σεπτεμβρίου. Πρόκειται για τη μία από τις δύο μέρες του έτους -η άλλη είναι αυτή της εαρινής ισημερίας- κατά την οποία ο Ήλιος ανατέλλει και δύει από τα ακριβή σημεία της ανατολής και της δύσης στον ορίζοντα, αντίστοιχα. Κατά συνέπεια, η μέρα και η νύχτα έχουν την ίδια διάρκεια1.
Λίγο μετά τη δύση του Ηλίου
Αν κοιτάξουμε προς τα δυτικά λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα θα δούμε ένα λαμπρό αντικείμενο κόκκινου χρώματος να ξεχωρίζει στον ουρανό. Πρόκειται για τον πλανήτη Άρη. Βρίσκεται πολύ κοντά σε ένα σχετικά λαμπρό άστρο, τον Στάχυ. Ο Στάχυς είναι το λαμπρότερο αστέρι στον αστερισμό της Παρθένου.
Σε μεγαλύτερο ύψος από τον ορίζοντα βρίσκεται ο αστερισμός του Βοώτη που περιλαμβάνει ένα ακόμα γνωστό αστέρι, τον Αρκτούρο. Ένας εύκολος τρόπος να τον εντοπίσουμε είναι προεκτείνοντας νοητά τα τρία άστρα της «ουράς» της Μεγάλης Άρκτου, η οποία αυτή τη χρονική περίοδο της ημέρας βρίσκεται στα βορειοδυτικά.
Τη νύχτα
Τα βράδια αυτού του μήνα προσφέρονται για την παρατήρηση του γαλαξία της Ανδρομέδας, που βρίσκεται 2,5 εκατομμύρια έτη φωτός μακριά και αποτελεί το μακρινότερο αντικείμενο που μπορούμε να παρατηρήσουμε με γυμνό μάτι, υπό καλές συνθήκες ορατότητας χωρίς πολλή φωτορύπανση. Αν και είδαμε πώς παρατηρείται στο άρθρο του Αυγούστου, αξίζει να παρατηρηθεί και αυτόν τον μήνα, καθώς πλέον ανατέλλει πιο νωρίς το βράδυ όπου η παρατήρηση είναι για πολλούς ευκολότερη. Το ότι δεν ανατέλλει τόσο αργά μέσα στη νύχτα σημαίνει, ακόμα, πως θα είναι ορατός για περισσότερες ώρες, προτού ξημερώσει.
Ένας ακόμη πλανήτης που μπορούμε να παρατηρήσουμε στον ουρανό αυτόν τον μήνα είναι ο Κρόνος. Ο πλανήτης μπορεί να παρατηρηθεί με γυμνό μάτι αλλά και με κιάλια ή τηλεσκόπιο. Η ιδανικότερη νύχτα για την παρατήρησή του θα είναι αυτή της 21ης του μηνός. Ο Κρόνος τότε θα βρεθεί σε αντίθεση, δηλαδή θα ανατέλλει όταν ο Ήλιος θα δύει και θα δύει όταν θα ξημερώνει. Αυτό συμβαίνει διότι την ημέρα εκείνη ο Ήλιος, η Γη και ο Κρόνος βρίσκονται περίπου στην ίδια νοητή ευθεία στο διάστημα.
Λίγο χαμηλότερα από τον Κρόνο βρίσκεται ο αστέρας Φομαλώ (Fomalhaut), ο οποίος ανήκει στον αστερισμό του Νοτίου Ιχθύος. Αν και στις μέρες μας είναι λιγότερο γνωστός, στο παρελθόν ο αστέρας αυτός ήταν πολύ γνωστός και σημαντικός στην κουλτούρα διαφόρων λαών. Στη σύγχρονη εποχή, ο αστέρας είχε τραβήξει το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας το 2008, όταν φωτογραφήθηκε κοντά στον αστέρα ένα αντικείμενο που ονομάστηκε Φομαλώ b (Fomalhaut b) και αρχικά θεωρήθηκε πλανήτης. Μεταγενέστερες έρευνες έδειξαν πως τελικά το σώμα δεν ήταν εξωπλανήτης, αλλά ένα πυκνό νέφος σκόνης που πλέον φαίνεται να έχει διαλυθεί.
Γύρω από τον αστέρα, εξάλλου, υπάρχει ένας τεράστιος δακτύλιος σκόνης και αερίων. Μάλιστα, το δημοφιλές επιστημονικό περιοδικό New Scientist τον χαρακτήρισε ως «Το μάτι του Sauron» λόγω της ομοιότητάς του με το ομώνυμο «μάτι» στις ταινίες φαντασίας του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών.
Δεξιά: «Το μάτι του Sauron» από τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών (εικόνα: The Lord of the Rings)
Φάσεις της Σελήνης
Σε ό,τι αφορά τη Σελήνη, αυτή θα βρίσκεται στη φάση της πανσελήνου στις 7 του μηνός στον αστερισμό του Υδροχόου. Τη νύχτα αυτή θα πραγματοποιηθεί ολική έκλειψη Σελήνης, η οποία θα είναι ορατή από τη χώρα μας. Η Σελήνη θα βρεθεί σε φάση τρίτου τετάρτου στις 14 του μηνός και σε φάση νέας σελήνης στις 21 Σεπτεμβρίου. Ωστόσο, κατά τη φάση της νέας σελήνης δεν μπορεί να παρατηρηθεί, καθώς το ημισφαίριο το οποίο είναι στραμμένο προς τη Γη δε φωτίζεται από τον Ήλιο. Στις 21 Σεπτεμβρίου θα πραγματοποιηθεί μερική έκλειψη ηλίου, η οποία θα είναι ορατή από τη Νέα Ζηλανδία, την Ανταρκτική και κοντινές της περιοχές αλλά όχι από την Ελλάδα. Τέλος, η φάση του πρώτου τετάρτου θα παρατηρηθεί στις 30 του μηνός.
Ολική έκλειψη Σελήνης: πώς να την παρατηρήσετε
Όπως αναφέρθηκε, τη νύχτα της 7ης Σεπτεμβρίου θα πραγματοποιηθεί ολική έκλειψη Σελήνης, η οποία θα είναι ορατή από την Ελλάδα. Συγκεκριμένα, όταν θα ανατέλλει η Σελήνη, η έκλειψη θα έχει ήδη ξεκινήσει. Εκείνη την ώρα θα πραγματοποιείται ακόμη μερική έκλειψη, δηλαδή μόνο ένα τμήμα της Σελήνης θα φαίνεται πιο σκοτεινό, καθώς θα βρίσκεται εντός της σκιάς της Γης. Γύρω στις 20:30, όπου η Σελήνη θα βρίσκεται λίγο ψηλότερα στον ορίζοντα, ξεκινάει η ολική έκλειψη, και η Σελήνη θα βρίσκεται πλέον ολόκληρη εντός της σκιάς της Γης. Θα εντοπίσετε τη Σελήνη κοιτάζοντας ανατολικά-νοτιοανατολικά, σχετικά χαμηλά στον ορίζοντα. Το μέγιστο της έκλειψης θα πραγματοποιηθεί λίγο μετά τις 21:00, ενώ η Σελήνη θα εξέλθει της σκιάς της Γης κατά τις 21:50, σηματοδοτώντας την λήξη της ολικής έκλειψης. Καθόλη τη διάρκεια της ολικής έκλειψης η Σελήνη είναι εμφανώς πιο σκοτεινή, ενώ ταυτόχρονα αποκτά και μια κοκκινωπή απόχρωση και γι’ αυτό αποκαλείται και «Ματωμένο Φεγγάρι» (Blood Moon). Αξίζει να σημειωθεί πως η μερική έκλειψη θα συνεχίσει μέχρι τις 23:00 το βράδυ, ενώ μέχρι λίγο πριν τα μεσάνυχτα η Σελήνη θα εξακολουθεί να είναι σχετικά σκοτεινή, καθώς θα διέρχεται ακόμη από την παρασκιά της Γης.
Ακολουθεί πίνακας με την ορατότητα των πλανητών για αυτόν τον μήνα.
| Ερμής | Πολύ δύσκολα ορατός, βρίσκεται κοντά στον Ήλιο στον ουρανό |
| Αφροδίτη | Ορατή στα ανατολικά πριν ξημερώσει |
| Άρης | Ορατός στα δυτικά μετά το ηλιοβασίλεμα |
| Δίας | Ορατός στα ανατολικά – βορειοανατολικά πριν ξημερώσει |
| Κρόνος | Ορατός στον ουρανό όλο το μήνα, καλύτερη μέρα παρατήρησης η 21η Σεπτεμβρίου |
Τέλος, ακολουθεί εικόνα με τον αστροχάρτη του μήνα.
1. Θεωρητικά. Στην πραγματικότητα, αυτό δε συμβαίνει κυρίως λόγω της ύπαρξης της ατμόσφαιρας της Γης. Λόγω διάθλασης του φωτός, ο Ήλιος παρατηρείται σε μεγαλύτερο ύψος από τον ορίζοντα απ’ ότι είναι στην πραγματικότητα. Επομένως, βλέπουμε τον Ήλιο για λίγα λεπτά προτού ανατείλει και λίγα επιπλέον λεπτά αφού δύσει. Συνεπώς, η μέρα διαρκεί περισσότερο απ’ ότι η νύχτα.
