Τα ταξίδια στο διάστημα συναρπάζουν τον κόσμο και αποτελούν μοναδικές εμπειρίες για τους αστροναύτες που τα βιώνουν. Παρ’ όλα αυτά, κατά τη διάρκεια μιας αποστολής δεν απουσιάζουν οι δυσκολίες και τα προβλήματα. Οι αστροναύτες χρειάζεται να ζουν και να εργάζονται μαζί σε στενούς χώρους, σε ένα περιβάλλον αρκετά διαφορετικό από τη Γη. Το περιβάλλον αυτό, μάλιστα, συχνά έχει επιπτώσεις και στην υγεία τους. Πλέον πολλά προβλήματα έχουν αντιμετωπιστεί, αλλά στα παλαιότερα διαστημικά ταξίδια η κατάσταση ήταν αρκετά διαφορετική και η διαβίωση στο διάστημα πιο δύσκολη.
Μέσα στη σεληνάκατο των αποστολών Apollo
Αν και οι διαστημικές αποστολές περιλαμβάνουν στιγμές έντασης και ενθουσιασμού για τους αστροναύτες, συχνά δημιουργούνται προβλήματα και συναντώνται δυσκολίες σε καθημερινές δραστηριότητες που στη Γη θεωρούμε απλές. Η κατανάλωση φαγητού, το μπάνιο, ακόμα και ο ύπνος είναι πολύ διαφορετικά κατά τη διάρκεια μιας διαστημικής αποστολής, όπου επικρατούν συνθήκες μικροβαρύτητας. Αν και η καθημερινότητα των αστροναυτών είναι σίγουρα απαιτητική στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό και ήταν παλαιότερα και στα διάφορα διαστημικά λεωφορεία, τίποτα δεν μπορεί να συγκριθεί με τις δυσκολίες που είχαν να αντιμετωπίσουν οι αστροναύτες του προγράμματος Apollo στις αποστολές στη Σελήνη.
Σε κάθε επανδρωμένη αποστολή του προγράμματος συμμετείχαν τρεις αστροναύτες οι οποίοι βρίσκονταν στον ίδιο χώρο του διαστημοπλοίου, τον θαλαμίσκο, για 8 έως και 12 μέρες, όσο και διαρκούσε η αποστολή. Ο θαλαμίσκος ήταν στενόχωρος, με μέγεθος ίσο με αυτό ενός μεγάλου αυτοκινήτου, αλλά το τμήμα του διαστημοπλοίου στο οποίο παρουσιάζονταν περισσότερες δυσκολίες στη διαβίωση ήταν η σεληνάκατος.
Στη σεληνάκατο μετέβαιναν λίγο πριν την προσελήνωση οι δύο από τους τρεις αστροναύτες της αποστολής, οι οποίοι θα περπατούσαν στην επιφάνεια της Σελήνης1. Οι δύο αστροναύτες παρέμεναν στην επιφάνεια της Σελήνης για σχεδόν ένα εικοσιτετράωρο στην αποστολή Apollo 11, και για περισσότερο χρόνο στις επόμενες αποστολές, οπότε έπρεπε να παραμείνουν και στη σεληνάκατο για να ξεκουραστούν και για να κοιμηθούν. Η σεληνάκατος ήταν το μοναδικό τμήμα του διαστημοπλοίου το οποίο θα προσεδαφιζόταν στην επιφάνεια του φεγγαριού, και είχε σχεδιαστεί έτσι ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο ελαφριά, χωρίς να έχουν ληφθεί πολλά μέτρα για την άνετη παραμονή των αστροναυτών σε αυτήν.
Δεξιά: Οι αμερικανοί αστροναύτες Pete Conrad και Alan Bean στον προσομοιωτή της σεληνακάτου “Intrepid” της αποστολής Apollo 12 (Εικόνα: NASA)
Ο χώρος μέσα στη σεληνάκατο δεν ήταν πολύ μεγάλος, και ένα σημαντικό του μέρος καταλάμβαναν όργανα τα οποία ήταν απαραίτητα για την αποστολή, καθώς και οι στολές που έπρεπε να φορούν οι αστροναύτες όταν βρίσκονταν εκτός του σκάφους. Οι αστροναύτες αντιμετώπιζαν προβλήματα με τον ύπνο, καθώς έπρεπε να κοιμούνται σε συγκεκριμένες θέσεις, στριμωγμένοι και φορώντας ρούχα που δεν τους προσέφεραν άνεση.
Ακόμη, το προερχόμενο από τη Σελήνη φως που εισερχόταν από τα παράθυρα, αλλά και διάφοροι θόρυβοι που προέρχονταν από την ίδια τη σεληνάκατο και τα μηχανήματά της καθιστούσαν τον ύπνο ακόμα πιο δύσκολο. Κάποιοι από τους αστροναύτες επέλεγαν να πάρουν χάπια ύπνου και να φορούν ωτοασπίδες για να κοιμηθούν καλύτερα, αλλά προβλήματα εξακολουθούσαν να υπάρχουν. Παρ’ όλα αυτά, στις μεταγενέστερες αποστολές η κατάσταση βελτιώθηκε σημαντικά καθώς η NASA είχε λάβει υπόψιν τις δυσκολίες που είχαν παρουσιαστεί.
Επιπτώσεις στην υγεία και σχέδια για το μέλλον
Η ανθρωπότητα τα τελευταία 60 χρόνια έχει ξεφύγει από τη Γη και έχει καταφέρει να βρεθεί στο διάστημα. Η πολυήμερη παραμονή τόσων αστροναυτών τις τελευταίες δεκαετίες σε διαστημικούς σταθμούς, θαλαμίσκους διαστημοπλοίων και στην ίδια τη Σελήνη έχει αποδειχθεί πως έχει επιπτώσεις στην υγεία τους. Το περιβάλλον μικροβαρύτητας – στο οποίο βρίσκονται, για παράδειγμα, οι αστροναύτες στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό – προκαλεί μείωση της μυϊκής τους μάζας, καθώς και οστεοπόρωση. Άλλα προβλήματα που έχουν παρατηρηθεί είναι η επιδείνωση της όρασης των αστροναυτών και η αλλοίωση του DNA τους λόγω της ακτινοβολίας στο διάστημα.
Ένα ακόμα όργανο του ανθρώπινου σώματος που δε μένει ανεπηρέαστο κατά τη διάρκεια μιας διαστημικής αποστολής είναι η καρδιά. Οι επιστήμονες, λαμβάνοντας εικόνες των καρδιών των αστροναυτών με χρήση ειδικών μηχανημάτων, έχουν διαπιστώσει πως το όργανο αυτό αποκτά πιο σφαιρικό σχήμα, γεγονός που υποδεικνύει πως η καρδιά λειτουργεί λιγότερο αποδοτικά σε συνθήκες μικροβαρύτητας.
Αν και τα περισσότερα από τα παραπάνω προβλήματα φαίνεται να αντιμετωπίζονται μετά την επιστροφή των αστροναυτών στη Γη, οι επιπτώσεις στην υγεία θα είναι πολύ πιο έντονες σε πιο μακρινά ταξίδια. Η επιστροφή στη Σελήνη, η δημιουργία διαστημικής βάσης στην επιφάνειά της, καθώς και οι πολυαναμενόμενες αποστολές στον πλανήτη Άρη απαιτούν πολλή μελέτη και σωστό σχεδιασμό, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η υγεία των αστροναυτών και η επιτυχία των αποστολών.
1. Ο τρίτος αστροναύτης παρέμενε στο διαστημόπλοιο σε τροχιά γύρω από την Σελήνη.
