Το eROSITA (extended ROentgen Survey with an Imaging Telescope Array) αποτελεί ένα από τα βασικά όργανα της αποστολής “Spectrum-Roentgen-Gamma” (SRG), την οποία πραγματοποίησαν από κοινού η Γερμανία και η Ρωσία. Το διαστημικό αυτό παρατηρητήριο εκτοξεύθηκε τον Ιούλιο του 2019 και έκτοτε το eROSITA σκανάρει τον ουρανό στο φάσμα των ακτίνων Χ. Το αξιοσημείωτο είναι πως από το Δεκέμβρη του 2019 έως και τον Ιούνιο του 2020, κατάφερε να ανακαλύψει τις περισσότερες πηγές ακτίνων Χ συγκριτικά με οποιαδήποτε άλλη προσπάθεια είχε γίνει τα τελευταία 60 χρόνια. Πιο συγκεκριμένα, στον κατάλογο eROSITA All-Sky Survey (eRASS1), που δημοσιεύθηκε προσφάτως στο επιστημονικό περιοδικό Astronomy & Astrophysics, καταγράφονται περίπου ένα εκατομμύριο πηγές υψηλής ενέργειας!
Τα πρώτα δεδομένα του eROSITA προσφέρουν μια «πολυεπίπεδη» εικόνα του ουρανού σε διάφορες ενέργειες των ακτίνων Χ, παρέχοντας νέες πληροφορίες για τα αντικείμενα και τα γεγονότα που εκπέμπουν. Για κάθε σύνολο δεδομένων, υπάρχουν λίστες με κατηγορίες πηγών, οι θέσεις των αντικειμένων στον ουρανό, οι ενέργειες αλλά και οι ακριβείς χρόνοι άφιξης των φωτονίων στο όργανο. «Έχουμε κάνει τεράστια προσπάθεια για τη καταγραφή δεδομένων υψηλής ποιότητας», αναφέρει η Miriam Ramos-Ceja, η οποία ηγείται της ομάδας που ελέγχει τις λειτουργίες του eROSITA. Πιο αναλυτικά ο κατάλογος eRASS1 περιλαμβάνει 700.000 υπερμεγέθεις μελανές οπές, 12.000 σμήνη γαλαξιών καθώς και διπλά συστήματα αστέρων, υπολείμματα σουπερνόβα και πάλσαρς. Τέλος, στον Γαλαξία μας το eROSITA φανέρωσε και 180.000 αστέρια που εκπέμπουν στις ακτίνες-Χ. “Αυτοί είναι εντυπωσιακοί αριθμοί για την αστρονομία των ακτίνων Χ”, δήλωσε ο Andrea Merloni, κύριος συγγραφέας της δημοσίευσης που αφορά τον κατάλογο eRASS1.
Βίντεο: MPE, J. Sanders για την κοινοπραξία eROSITA
Την ίδια στιγμή πάνω από 50 δημοσιεύσεις που αφορούν τα δεδομένα του καταλόγου eRASS1 έχουν κατατεθεί σε επιστημονικά περιοδικά, καθιστώντας σαφές πως το eROSITA αποτελεί ορόσημο στο χώρο της Αστρονομίας των ακτίνων Χ. Ενδεικτικά, στις επιστημονικές δημοσιεύσεις περιλαμβάνεται η ανακάλυψη πάνω από 1.000 υπερσμηνών γαλαξιών αλλά και η μελέτη της επίδρασης της ακτινοβολία ακτίνων Χ των άστρων στη διατήρηση του νερού και της ατμόσφαιρας των πλανητών. Ο κύριος στόχος του eROSITA ήταν να χρησιμοποιήσει σμήνη γαλαξιών για να παρατηρήσει πώς η σκοτεινή ενέργεια επιταχύνει τη διαστολή του σύμπαντος. Ωστόσο, όπως φαίνεται το όργανο και τα δεδομένα που προσφέρει έχουν υπερβεί κατά πολύ αυτόν τον στόχο.
Αστρονομία ακτίνων Χ
Η αστρονομία ακτίνων Χ είναι ένας τομέας που έχει προχωρήσει σημαντικά από τις απαρχές του στη δεκαετία του 1960. Δεδομένου ότι η ατμόσφαιρα της Γης απορροφά τις ακτίνες Χ από το διάστημα, τα όργανα που χρησιμοποιούνται σε αυτό τον τομέα της Αστρονομίας δεν είναι επίγεια αλλά τοποθετούνται πάνω από την ατμόσφαιρα σε αερόστατα, πυραύλους ή δορυφόρους. Η Αστρονομία ακτίνων Χ αφορά τη μελέτη ουράνιων σωμάτων που εκπέμπουν φωτόνια υψηλών ενεργειών. Πολλές διεργασίες στο σύμπαν, όπως ο σχηματισμός μαύρων τρυπών και η συσσώρευση ύλης γύρω από αυτές, η δημιουργία αστέρων νετρονίων και οι εκρήξεις σουπερνόβα, είναι φαινόμενα υψηλών ενεργειών. Μελετώντας τις ακτίνες Χ που εκπέμπονται από αυτές τις πηγές, μπορούμε να αποκτήσουμε γνώσεις για τη φυσική αυτών των ιδιαίτερα ενεργητικών φαινομένων.
