Ο ουρανός του μήνα – Μάρτιος 2024

2,3K

Στο άρθρο αυτό θα δούμε τις θέσεις των αστερισμών και των ουράνιων σωμάτων κατά τη διάρκεια του Μαρτίου 2024.

Νωρίς το πρωί

Νωρίς το πρωί, προτού ο Ήλιος ανατείλει, στον ουρανό εντοπίζουμε στα ανατολικά τον πλανήτη Άρη χαμηλά στον ορίζοντα. Ο Άρης μπορεί να παρατηρηθεί εύκολα με γυμνό μάτι, αλλά με χρήση τηλεσκοπίου μπορούμε να διακρίνουμε λεπτομέρειες στην επιφάνειά του. Στα τέλη του 19ου αιώνα, μάλιστα, αστρονόμοι της εποχής είχαν σχεδιάσει χειρόγραφους χάρτες που απεικόνιζαν την επιφάνεια του πλανήτη όπως αυτοί την έβλεπαν μέσα από τα τηλεσκόπιά τους. Στα σχέδια απεικονίζονταν γραμμές στην επιφάνεια του Άρη που ονομάστηκαν «κανάλια». Πολλοί αστρονόμοι, όπως ο Percival Lowell, θεωρούσαν πως τα κανάλια αυτά αποτελούσαν κατασκευές όντων με νοημοσύνη που ζούσαν στον πλανήτη. Αργότερα, με χρήση πιο εξελιγμένων τηλεσκοπίων διαπιστώθηκε πως οι παρατηρήσεις ήταν λανθασμένες και δεν υπήρχαν τέτοιου είδους σχηματισμοί στον πλανήτη. Τα «κανάλια» που έβλεπαν οι αστρονόμοι ήταν κατά πάσα πιθανότητα μια οφθαλμαπάτη που οφειλόταν στην μέτρια ποιότητα των τηλεσκοπίων που χρησιμοποιούσαν την εποχή εκείνη.

Πιο χαμηλά βρίσκεται η Αφροδίτη, αλλά λόγω της εγγύτητάς της στον Ήλιο στον ουρανό η παρατήρησή της θα είναι δύσκολη.

Λίγο μετά τη δύση του Ηλίου

Στον απογευματινό δυτικό ουρανό μετά το ηλιοβασίλεμα θα ξεχωρίζει ο πλανήτης Δίας. Πιο χαμηλά στον ορίζοντα βρίσκεται ο Ερμής. Ο Ερμής δεν απομακρύνεται ποτέ πολύ από τον Ήλιο στον ουρανό, καθώς η τροχιά του πλανήτη βρίσκεται πιο κοντά στον Ήλιο από την αντίστοιχη της Γης. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο πλανήτης είναι ορατός άλλοτε προτού ξημερώσει και άλλοτε μετά το ηλιοβασίλεμα, αλλά ποτέ δεν μπορούμε να τον δούμε αργά το βράδυ στον νυχτερινό ουρανό, όπως συμβαίνει για παράδειγμα με τον πλανήτη Κρόνο. Στις 24 του μηνός ο Ερμής θα βρεθεί σε μέγιστη ανατολική αποχή, δηλαδή θα φαίνεται στον ουρανό να απέχει τη μέγιστη απόσταση από τον Ήλιο.

Τις ίδιες ώρες μέσα στη μέρα εντοπίζουμε στα δυτικά τον αστερισμό του Περσέα. Στον αστερισμό αυτό εντοπίζονται πολλά αντικείμενα βαθέος ουρανού, καθώς και το «σμήνος του Περσέα» (γνωστό και ως «Abell 426»). Πρόκειται για ένα γαλαξιακό σμήνος το οποίο βρίσκεται περίπου 240 εκατομμύρια έτη φωτός μακριά. Το σμήνος, μάλιστα, φωτογραφήθηκε με ιδιαίτερη λεπτομέρεια από το διαστημικό τηλεσκόπιο Euclid πριν μερικούς μήνες. Στην εντυπωσιακή αυτή εικόνα απεικονίζονται 1.000 γαλαξίες που ανήκουν στο σμήνος και περισσότεροι από 100.000 ακόμα γαλαξίες εκτός σμήνους, στο υπόβαθρο.

Τη νύχτα

Τα βράδια του Μαρτίου θα μπορούμε να δούμε στον ουρανό τον αστερισμό των Διδύμων. Θα τον εντοπίσουμε κοντά στον Ωρίωνα, αναγνωρίζοντας δύο λαμπρά του άστρα, τον Κάστορα και τον Πολυδεύκη. Παρόλο που ο Κάστορας φαίνεται ως ένα άστρο στον ουρανό, στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα εξαπλό αστρικό σύστημα που αποτελείται από τρία ζευγάρια αστέρων.

Στον αστερισμό των Διδύμων εντοπίζουμε το «Νεφέλωμα Εσκιμώος» (Eskimo Nebula/Clown-faced Nebula), ένα πλανητικό νεφέλωμα που δημιουργήθηκε μετά τον «θάνατο» ενός αστέρα παρόμοιου με τον Ήλιο, ο οποίος έπειτα έγινε λευκός νάνος. Στον ίδιο αστερισμό θα βρούμε ένα ακόμα πλανητικό νεφέλωμα, το «Νεφέλωμα Μέδουσα» (Medusa Nebula), το οποίο μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1970 η επιστημονική κοινότητα θεωρούσε πως ήταν υπόλειμμα έκρηξης supernova.

Η εαρινή ισημερία, στις 20 Μαρτίου, σηματοδοτεί την έναρξη της άνοιξης στο βόρειο ημισφαίριο. Πρόκειται για τη μία από τις δύο μέρες του έτους -η άλλη είναι αυτή της φθινοπωρινής ισημερίας- κατά την οποία ο Ήλιος ανατέλλει και δύει από τα ακριβή σημεία της ανατολής και της δύσης στον ορίζοντα, αντίστοιχα. Κατά συνέπεια, η μέρα και η νύχτα έχουν την ίδια διάρκεια₁.

Τέλος, σε ό,τι αφορά τη Σελήνη, η φάση του τρίτου τετάρτου παρατηρείται στις 3 Μαρτίου. Η Σελήνη θα βρίσκεται στη φάση της νέας σελήνης στις 10 του μηνός. Ωστόσο, κατά τη φάση της νέας σελήνης δεν μπορεί να παρατηρηθεί, καθώς το ημισφαίριο το οποίο είναι στραμμένο προς τη Γη δε φωτίζεται από τον Ήλιο. Το πρώτο τέταρτο παρατηρείται στις 17 Μαρτίου και η πανσέληνος το βράδυ της 25ης Μαρτίου στον αστερισμό της Παρθένου, όποτε και θα πραγματοποιηθεί σεληνιακή έκλειψη παρασκιάς₂. Η έκλειψη, όμως, θα είναι ορατή κυρίως από την Αμερική και όχι από την Ελλάδα.

Ακολουθεί εικόνα με τον αστροχάρτη του μήνα.

1. Θεωρητικά. Στην πραγματικότητα, αυτό δε συμβαίνει κυρίως λόγω της ύπαρξης της ατμόσφαιρας της Γης. Λόγω διάθλασης του φωτός, ο Ήλιος παρατηρείται σε μεγαλύτερο ύψος από τον ορίζοντα απ’ ότι είναι στην πραγματικότητα. Επομένως, βλέπουμε τον Ήλιο για λίγα λεπτά προτού ανατείλει και λίγα επιπλέον λεπτά αφού δύσει. Συνεπώς, η μέρα διαρκεί περισσότερο.

2. Σεληνιακή έκλειψη παρασκιάς πραγματοποιείται όταν η Σελήνη εισέρχεται στο αμυδρότερο, εξωτερικό τμήμα της σκιάς της Γης, την λεγόμενη «παρασκιά».