Οι πρώτες εικόνες της αποστολής Euclid: Μέρος Β

2,4K

Στο προηγούμενο άρθρο γνωρίσαμε τις πρώτες δύο φωτογραφίες του πρωτοποριακού τηλεσκοπίου Euclid της ESA. Μπορείτε να τις δείτε εδώ. Στο σημερινό άρθρο θα δούμε τρεις ακόμα εντυπωσιακές φωτογραφίες μου μας χάρισε το ευρωπαϊκό αυτό τηλεσκόπιο.

Το Νεφέλωμα της Αλογοκεφαλής

Το Barnard 33 είναι ένα νεφέλωμα απορρόφησης που ανήκει στον αστερισμό του Ωρίωνα και απέχει περίπου 1.400 έτη φωτός από τη Γη. Ως νεφέλωμα απορρόφησης, αποτελείται από πυκνό, ψυχρό αέριο και εμποδίζει το φως που εκπέμπεται από τις περιοχές πίσω από αυτό να φτάσει σε εμάς. Με αυτό τον τρόπο προκύπτει το σκούρο χρώμα σε σχέση με το περιβάλλον του. Το Β33 αποκαλείται και «Νεφέλωμα της Αλογοκεφαλής», λόγω του χαρακτηριστικού σχήματός του.

Στο αστερισμό του Ωρίωνα συναντούμε ενεργές περιοχές αστρογένεσης σε σχετικά μικρή απόσταση από τη Γη. Οι τεράστιες ποσότητες διάχυτης ύλης των νεφελωμάτων, σε μορφή αερίων και σκόνης, καταρρέουν υπό την βαρύτητά τους και συμπυκνώνονται για να σχηματίσουν νέους αστέρες και πλανητικά συστήματα γύρω τους. Στην περιοχή αυτή του Γαλαξία μας μπορούμε να παρατηρήσουμε κάθε στάδιο σχηματισμού αστέρων και αστρικών συστημάτων. Γι’ αυτό τον λόγο αποτελεί βασικό στόχο για συλλογή δεδομένων περί αστρικού σχηματισμού και εξέλιξης.

Οι ερευνητές, στρέφοντας το διαστημικό τηλεσκόπιο Euclid προς την περιοχή του Β33, αποσκοπούν στη φωτογράφιση αμυδρών αντικειμένων που δεν έχουν παρατηρηθεί ξανά, όπως νεαρών και νάνων αστέρων, καθώς και αέριων πλανητών που μοιάζουν με τον Δία.

Ο γαλαξίας του Μπάρναρντ (NGC 6822)

O NGC 6822, γνωστός και ως γαλαξίας του Μπάρναρντ, είναι ακανόνιστος νάνος γαλαξίας και ανήκει στην Τοπική Ομάδα Γαλαξιών. Η ομάδα αυτή αποτελείται από δεκάδες γαλαξίες, μεταξύ των οποίων είναι και ο δικός μας. Ο γαλαξίας του Μπάρναρντ βρίσκεται σε απόσταση 1,6 εκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη και μπορεί να παρατηρηθεί με μικρό τηλεσκόπιο στον νυχτερινό ουρανό, κοντά στον αστερισμό του Τοξότη.

Έχει φωτογραφηθεί πολλές φορές από την ανακάλυψή του, το 1884. Πρόσφατα, μάλιστα, ένα τμήμα του παρατηρήθηκε και από το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb. Το Euclid, όμως, κατάφερε για πρώτη φορά να απαθανατίσει ολόκληρο τον γαλαξία και τον περιβάλλοντα χώρο του, με μεγάλη λεπτομέρεια, σε χρονικό διάστημα μόλις μίας ώρας.

Οι αστέρες του NGC 6822 έχουν πολύ χαμηλή μεταλλικότητα, δηλαδή αποτελούνται σχεδόν εξ ολοκλήρου από υδρογόνο και ήλιο, ενώ βαρύτερα χημικά στοιχεία απαντώνται σε πολύ μικρά ποσοστά. Η απουσία μετάλλων ήταν χαρακτηριστική της σύστασης όλων των αστέρων στο πρώιμο σύμπαν και μαρτυρά την μεγάλη ηλικία του NGC 6822. Τα βαρύτερα χημικά στοιχεία παράγονται στο εσωτερικό των αστέρων, μέσω της πυρηνικής σύντηξης, και απελευθερώνονται στον μεσοαστρικό χώρο όταν τα άστρα, φτάνοντας στο τέλος της ζωής τους, εκτινάσσουν τα εξωτερικά στρώματά τους. Τότε, το μεσοαστρικό αέριο εμπλουτίζεται με βαρύτερα χημικά στοιχεία και, με την εκ νέου κατάρρευσή του, σχηματίζονται αστέρες με μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε μέταλλα. Η μελέτη γαλαξιών με χαμηλή μεταλλικότητα στοχεύει στην καλύτερη κατανόηση του κύκλου του μεσοαστρικού αερίου και της αστρικής εξέλιξης.

Το σφαιρωτό σμήνος NGC 6397

Το αστρικό σμήνος NGC 6397, σε απόσταση περίπου 7.800 ετών φωτός από τη Γη, είναι το δεύτερο πλησιέστερο σφαιρωτό σμήνος αστέρων σε εμάς. Περιέχει περίπου 400.000 αστέρες και, σε καλές συνθήκες παρατήρησης, μπορεί να παρατηρηθεί ακόμα και με γυμνό μάτι στον νυχτερινό ουρανό. Τα σφαιρωτά σμήνη δεν βρίσκονται μαζί με το μεγαλύτερο μέρος των αστέρων του Γαλαξία μας πάνω στον δίσκο του, αλλά περιφέρονται γύρω από αυτόν, μέσα στη γαλαξιακή άλω. Είναι αντικείμενα μεγάλης ηλικίας, τα οποία μπορούν να μας δώσουν πολύτιμες πληροφορίες για τον σχηματισμό και την εξέλιξη αστέρων και γαλαξιών.

Η δυσκολία της φωτογράφησης σφαιρωτών σμηνών έγκειται στην μεγάλη λαμπρότητα του κέντρου τους, όπου είναι συγκεντρωμένα τα περισσότερα και πιο φωτεινά άστρα, διότι καθιστά αδύνατη την παρατήρηση των αμυδρών αστέρων και άρα την λήψη μιας ολοκληρωμένης εικόνας του σμήνους. Οι αστέρες που βρίσκονται στις εξώτερες περιοχές του σμήνους έχουν μικρή μάζα και χαμηλή φωτεινότητα. Η παρατήρησή τους, όμως είναι ζωτικής σημασίας για την συγκέντρωση πληροφοριών για το παρελθόν του Γαλαξία.

«Προς το παρόν, κανένα άλλο τηλεσκόπιο εκτός από το Euclid δεν έχει τη δυνατότητα να παρατηρήσει ολόκληρο το σφαιρωτό σμήνος και ταυτόχρονα να διακρίνει τους αμυδρούς αστέρες στις εξωτερικές περιοχές του από άλλες κοσμικές πηγές», αναφέρει ο ερευνητής του Euclid Consortium, Davide Massari, του Εθνικού Ινστιτούτου Αστροφυσικής στην Ιταλία.

Διαβάστε περισσότερα για τα αστρικά σμήνη εδώ.