Ο ουρανός του μήνα – Μάρτιος 2023

2,K

Στο άρθρο αυτό θα δούμε τις θέσεις των αστερισμών και των ουράνιων σωμάτων κατά τη διάρκεια του Μαρτίου 2023.

Νωρίς το πρωί

Πριν ανατείλει ο Ήλιος, χαμηλά στον ορίζοντα εντοπίζουμε την Κασσιόπη, που αυτή την εποχή έχει προσανατολισμό τέτοιο που φαίνεται σαν το αγγλικό γράμμα “W” στον ουρανό. Σε λίγο μεγαλύτερο ύψος βρίσκουμε τον Κηφέα, έναν ακόμα αειφανή₁ για την Ελλάδα αστερισμό.

Δίπλα από τον Κηφέα συναντάμε τον μικρό αστερισμό της Σαύρας. Λόγω της αμυδρότητας των αστέρων του καθώς και του μικρού του μεγέθους, δεν είναι ένας ιδιαίτερα γνωστός αστερισμός. Παρ’ όλα αυτά, διαθέτει πλήθος ανοιχτών αστρικών σμηνών, διπλών αστρικών συστημάτων, καθώς και ένα blazar, δηλαδή έναν ενεργό πυρήνα ενός ελλειπτικού γαλαξία ο οποίος εκτοξεύει υλικό στο διάστημα με ταχύτητα που προσεγγίζει την ταχύτητα του φωτός. Σε ένα διπλό αστρικό σύστημα του αστερισμού βρίσκεται και ένας εξωπλανήτης με μέγεθος παρόμοιο με αυτό του Δία, αλλά εξαιρετικά μικρή πυκνότητα.

Λίγο μετά τη δύση του Ηλίου

Αφότου ο Ήλιος βρεθεί κάτω από τον ορίζοντα, στον δυτικό ουρανό θα ξεχωρίζουν δύο από τα λαμπρότερα ουράνια σώματα του ουρανού, ο Δίας και η Αφροδίτη. Οι δύο πλανήτες, οι οποίοι ήταν ορατοί και τον περασμένο μήνα μετά το ηλιοβασίλεμα, φαίνεται να προσεγγίζουν ο ένας τον άλλον στον ουρανό. Θα βρεθούν σε σύνοδο₂ στις 2 Μαρτίου, με τη μεταξύ τους απόσταση στον ουρανό να γίνεται ελάχιστη. Πρόκειται για μια εξαιρετική ευκαιρία για τη φωτογράφισή τους και την παρατήρησή τους τόσο με γυμνό μάτι, όσο και με κιάλια ή τηλεσκόπιο.

Μετά την 2η Μαρτίου οι δύο πλανήτες θα απομακρύνονται και αργότερα μέσα στον μήνα ο Δίας θα πάψει να είναι ορατός, καθώς θα βρίσκεται κοντά στον Ήλιο στον ουρανό. Αντιθέτως, η Αφροδίτη μέρα με τη μέρα θα βρίσκεται σε ολοένα και μεγαλύτερο ύψος από τον ορίζοντα, και θα είναι ορατή για ακόμα περισσότερη ώρα μετά τη δύση του Ηλίου.

Τη νύχτα

Έφτασε ο καιρός να γνωρίσουμε έναν από τους γνωστότερους χειμερινούς αστερισμούς, τον αστερισμό των Διδύμων. Θα τον εντοπίσουμε κοντά στον Ωρίωνα, αναγνωρίζοντας δύο λαμπρά του άστρα, τον Κάστορα και τον Πολυδεύκη. Παρόλο που ο Κάστορας φαίνεται ως ένα άστρο στον ουρανό, στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα εξαπλό αστρικό σύστημα που αποτελείται από τρία ζευγάρια αστέρων.

Το όνομα του αστερισμού, σύμφωνα με την αρχαία ελληνική και τη ρωμαϊκή μυθολογία, προέρχεται από δύο αδέρφια, τον Κάστορα και τον Πολυδεύκη. Μητέρα τους ήταν η Λήδα, όμως ο Κάστορας ήταν γιος θνητού ενώ ο Πολυδεύκης ήταν γιος του Δία. Τα ονόματα των δύο αδερφών έχουν δοθεί στα δύο λαμπρότερα αστέρια του αστερισμού των Διδύμων.

Στον αστερισμό των Διδύμων εντοπίζουμε το «Νεφέλωμα Εσκιμώος» (Eskimo Nebula/Clown-faced Nebula), ένα πλανητικό νεφέλωμα που δημιουργήθηκε μετά τον «θάνατο» ενός αστέρα παρόμοιου με τον Ήλιο, ο οποίος έπειτα έγινε λευκός νάνος. Στον ίδιο αστερισμό θα βρούμε ένα ακόμα πλανητικό νεφέλωμα, το «Νεφέλωμα Μέδουσα» (Medusa Nebula), το οποίο μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1970 η επιστημονική κοινότητα θεωρούσε πως ήταν υπόλειμμα έκρηξης supernova.

Ο πλανήτης Άρης θα είναι ορατός τα βράδια του Μαρτίου, πολύ κοντά στον αστερισμό των Διδύμων.

Η εαρινή ισημερία, στις 20 Μαρτίου, σηματοδοτεί την έναρξη της άνοιξης στο βόρειο ημισφαίριο. Πρόκειται για τη μία από τις δύο μέρες του έτους -η άλλη είναι αυτή της φθινοπωρινής ισημερίας- κατά την οποία ο Ήλιος ανατέλλει και δύει από τα ακριβή σημεία της ανατολής και της δύσης στον ορίζοντα, αντίστοιχα. Κατά συνέπεια, η μέρα και η νύχτα έχουν την ίδια διάρκεια₃.

Τέλος, σε ό,τι αφορά τη Σελήνη, η φάση της πανσελήνου παρατηρείται το βράδυ της 7ης Μαρτίου στον αστερισμό του Λέοντα, και το τρίτο τέταρτο στις 15 Μαρτίου. Η Σελήνη θα βρίσκεται στη φάση της νέας σελήνης στις 21 Μαρτίου. Ωστόσο, κατά τη φάση της νέας σελήνης δεν μπορεί να παρατηρηθεί, καθώς το ημισφαίριο το οποίο είναι στραμμένο προς τη Γη δε φωτίζεται από τον Ήλιο. Η φάση του πρώτου τετάρτου παρατηρείται στις 29 Μαρτίου.

1. Αειφανής για έναν τόπο χαρακτηρίζεται ένας αστερισμός ο οποίος παραμένει πάνω από τον ορίζοντα του τόπου καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Είναι, δηλαδή, ορατός οποιαδήποτε νύχτα.

2. Σύνοδος δύο πλανητών ονομάζεται το φαινόμενο κατά το οποίο οι δύο πλανήτες φαίνεται να απέχουν στον ουρανό ελάχιστη απόσταση.

3. Θεωρητικά. Στην πραγματικότητα, αυτό δε συμβαίνει κυρίως λόγω της ύπαρξης της ατμόσφαιρας της Γης. Λόγω διάθλασης του φωτός, ο Ήλιος παρατηρείται σε μεγαλύτερο ύψος από τον ορίζοντα απ’ ότι είναι στην πραγματικότητα. Επομένως, βλέπουμε τον Ήλιο για λίγα λεπτά προτού ανατείλει και λίγα επιπλέον λεπτά αφού δύσει. Συνεπώς, η μέρα διαρκεί περισσότερο.