Στο άρθρο αυτό θα δούμε τις θέσεις των αστερισμών και των ουράνιων σωμάτων κατά τη διάρκεια του Ιανουαρίου 2024.
Νωρίς το πρωί
Τα ξημερώματα, ο πλανήτης Άρης κάνει την επανεμφάνισή του στον ανατολικό ουρανό. Τους προηγούμενους μήνες δεν ήταν ορατός λόγω της εγγύτητάς του στον Ήλιο στον ουρανό, όμως πλέον ο πλανήτης αρχίζει να φαίνεται όλο και περισσότερο. Πολύ πιο λαμπρή, βέβαια, είναι η Αφροδίτη η οποία εξακολουθεί να ξεχωρίζει στον ουρανό της αυγής.
Ο τρίτος πλανήτης που είναι ορατός είναι ο μικρότερος πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος, ο Ερμής. Στις 12 του μηνός θα βρεθεί σε μέγιστη δυτική αποχή, δηλαδή θα φαίνεται στον ουρανό να απέχει τη μέγιστη απόσταση από τον Ήλιο. Είναι, συνεπώς, η καλύτερη μέρα για να παρατηρηθεί είτε με γυμνό μάτι, είτε με κιάλια και τηλεσκόπιο.
Κοιτώντας στην ίδια κατεύθυνση με τους παραπάνω πλανήτες εντοπίζουμε και τον αστερισμό του Οφιούχου, τον 13ο και ίσως λιγότερο γνωστό «ζωδιακό» αστερισμό. Πρόκειται για έναν από τους 13 αστερισμούς από τους οποίους διέρχεται η εκλειπτική και πάνω στους οποίους προβάλλεται ο Ήλιος κατά τη διάρκεια ενός έτους.
Λίγο μετά τη δύση του Ηλίου
Τα απογεύματα του Ιανουαρίου, μετά το ηλιοβασίλεμα, κοιτώντας δυτικά εντοπίζουμε ένα λαμπρό σώμα. Πρόκειται για τον Κρόνο, τον πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος με τους εντυπωσιακούς δακτυλίους. Ο Κρόνος δεν είναι ο μοναδικός πλανήτης που φαίνεται αυτή την ώρα στον ουρανό, καθώς στα νότια βρίσκουμε ένα ακόμα λαμπρό σώμα, τον Δία.
Στις 18 του μηνός η Σελήνη, η οποία θα βρίσκεται στη φάση του πρώτου τετάρτου, θα βρεθεί σε σύνοδο με τον Δία. Θα απέχει, δηλαδή, μικρή απόσταση από τον πλανήτη στον ουρανό και έτσι θα μπορούμε να θαυμάσουμε δύο από τα λαμπρότερα σώματα του ουρανού μαζί.
Τη νύχτα
Αν υπάρχει ένας αστερισμός του χειμερινού ουρανού που είναι γνωστός και ξεχωρίζει λόγω των πολλών και λαμπρών του άστρων, αυτός είναι αδιαμφισβήτητα ο αστερισμός του Ωρίωνα. Ο εντοπισμός του είναι εύκολος, κυρίως λόγω της λεγόμενης «Ζώνης του Ωρίωνα». Πρόκειται για τους αστέρες Αλνιτάκ, Αλνιλάμ και Μιντάκα, οι οποίοι βρίσκονται περίπου στην ίδια ευθεία και πολύ κοντά μεταξύ τους. Οι γνωστότεροι και λαμπρότεροι αστέρες του Ωρίωνα, όμως, είναι ο μπλε γίγαντας Ρίγκελ και ο κόκκινος υπεργίγαντας Μπετελγκέζ.
Ο Ρίγκελ είναι ο λαμπρότερος αστέρας του Ωρίωνα και ο έβδομος ολόκληρου του νυχτερινού ουρανού. Έχει μάζα 21 φορές μεγαλύτερη από αυτή του Ήλιου και είναι 79 φορές μεγαλύτερος. Έχει επιφανειακή θερμοκρασία γύρω στους 12.100 βαθμούς Κέλβιν και ξεχωρίζει στον ουρανό λόγω του χαρακτηρηστικού του μπλε χρώματος. Μάλιστα, είναι ένας αστέρας αρκετά νεότερος από τον Ήλιο καθώς προσδιορίζεται πως σχηματίστηκε 7 με 9 εκατομμύρια χρόνια πριν. Η ηλικία του Ήλιου μας είναι γύρω στα 4,6 δισεκατομμύρια έτη.
Ο δεύτερος λαμπρότερος αστέρας του Ωρίωνα, ο Μπετελγκέζ, είναι ένας κόκκινος υπεργίγαντας αστέρας που βρίσκεται στα τέλη της «ζωής» του, η οποία πρόκειται να ολοκληρωθεί με μια τεράστια έκρηξη supernova.
Ο αστερισμός περιλαμβάνει ένα από τα γνωστότερα και ομορφότερα νεφελώματα του ουρανού, το «Νεφέλωμα του Ωρίωνα» (Orion Nebula/Messier 42). Στο νεφέλωμα ξεχωρίζουν 4 ιδιαίτερα λαμπρά άστρα, που σχηματίζουν ένα τραπέζιο, το «Τραπέζιο του Ωρίωνα». Το νεφέλωμα είναι ιδιαίτερα φωτεινό, και υπό καλές συνθήκες μπορεί να γίνει ορατό με γυμνό μάτι. Παρατηρείται, όμως, εύκολα και από την πόλη με κιάλια ή τηλεσκόπιο.
Δεξιά: Φωτογραφία του Νεφελώματος του Ωρίωνα (Εικόνα: Herbert Walter, astrobin.com)
Πρόσφατα το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb φωτογράφησε το νεφέλωμα του Ωρίωνα και εντόπισε έναν πρωτοπλανητικό δίσκο γύρω από ένα νεογέννητο άστρο. Στον δίσκο αυτό βρίσκονται τα υλικά που θα χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία πλανητών γύρω από το άστρο. Με άλλα λόγια, στις φωτογραφίες του τηλεσκοπίου βλέπουμε την γέννηση ενός πλανητικού συστήματος 1.300 έτη φωτός μακριά από το δικό μας. Στο νεφέλωμα του Ωρίωνα εντοπίστηκαν, επιπλέον, εκατοντάδες ελεύθεροι πλανήτες. Πρόκειται για πλανήτες που δεν έχουν μητρικό άστρο αλλά πλανώνται ελεύθεροι στον μεσοαστρικό χώρο.
Δεξιά: Ο πρωτοπλανητικός δίσκος που εντοπίστηκε γύρω από ένα νεογέννητο άστρο στο Νεφέλωμα του Ωρίωνα (Εικόνα: NASA/ESA/CSA)
Λίγο πέρα από τον αστερισμό του Ωρίωνα εντοπίζουμε τον αστερισμό του Βοώτη, με τον γνωστό αστέρα Αρκτούρο. Στον αστερισμό του Βοώτη βρίσκεται το ακτινοβόλο σημείο της βροχής μετεώρων «Τεταρτίδες» (η διεθνής ονομασία τους είναι Quadrantids). Τα μετέωρα αυτής της βροχής προέρχονται από τον αστεροειδή 2003 EH1. Πρόκειται για μικρά σωματίδια σκόνης που φλέγονται όταν εισέρχονται στην ατμόσφαιρα της Γης, προκαλώντας τα γνωστά σε όλους «πεφταστέρια». Η βροχή των Τεταρτίδων θα κορυφωθεί τη νύχτα της 3ης προς 4ης Ιανουαρίου.
Τέλος, σε ό,τι αφορά τη Σελήνη, η φάση του τρίτου τετάρτου παρατηρείται στις 4 Ιανουαρίου. Η Σελήνη θα βρίσκεται στη φάση της νέας σελήνης στις 11 του μηνός. Ωστόσο, κατά τη φάση της νέας σελήνης δεν μπορεί να παρατηρηθεί, καθώς το ημισφαίριο το οποίο είναι στραμμένο προς τη Γη δε φωτίζεται από τον Ήλιο. Το πρώτο τέταρτο παρατηρείται στις 18 Ιανουαρίου και η πανσέληνος το βράδυ της 25ης Ιανουαρίου στον αστερισμό του Καρκίνου.
Ακολουθεί εικόνα με τον αστροχάρτη του μήνα.
