Στο άρθρο αυτό θα δούμε τις θέσεις των αστερισμών και των ουράνιων σωμάτων κατά τη διάρκεια του Δεκεμβρίου 2023.
Νωρίς το πρωί
Πριν την ανατολή του Ηλίου στον ουρανό διακρίνουμε τον πλανήτη Αφροδίτη. Πρόκειται για το λαμπρό σώμα που βλέπουμε να ξεχωρίζει στα ανατολικά – νοτιοανατολικά. Η Αφροδίτη είναι ο δεύτερος πλανήτης σε απόσταση από τον Ήλιο. Συχνά ονομάζεται και «αδερφός πλανήτης της Γης», λόγω κοινών χαρακτηριστικών τους, όπως το μέγεθος και η σύσταση του πυρήνα τους. Όμως η Αφροδίτη αποτελεί έναν πολύ εχθρικό κόσμο απέναντι στη ζωή όπως την ξέρουμε, σε αντίθεση με τη Γη. Αξίζει να σημειωθεί πως είναι ο θερμότερος πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος, με θερμοκρασίες που αγγίζουν τους 464°C. Η δε ατμόσφαιρά της είναι αρκετά τοξική, καθώς αποτελείται κυρίως από διοξείδιο του άνθρακα και νέφη θειικού οξέος. Παρ’ όλα αυτά, στον ουρανό φαίνεται αρκετά λαμπρή και εντυπωσιακή, και από τα αρχαία χρόνια μάγευε τους ανθρώπους που την παρατηρούσαν.
Λίγο μετά τη δύση του Ηλίου
Στον ουρανό στα νοτιοδυτικά, λίγο μετά το ηλιοβασίλεμα, βλέπουμε τον πλανήτη Κρόνο. Ο πλανήτης παραμένει πάνω από τον ορίζοντα για μερικές ώρες μετά τη δύση του Ηλίου. Μπορεί να διακριθεί εύκολα με γυμνό μάτι, καθώς βρίσκεται στον αστερισμό του Υδροχόου, ο οποίος δεν περιλαμβάνει ιδιαίτερα λαμπρά αστέρια. Βέβαια, με κιάλια ή τηλεσκόπιο μπορεί να παρατηρηθεί με περισσότερη λεπτομέρεια, καθώς καθίστανται ορατά και χαρακτηριστικά του που δεν μπορούν να διακριθούν με γυμνό μάτι, όπως για παράδειγμα οι δακτύλιοί του και κάποια από τα φεγγάρια του.
Ανάμεσα στον Κρόνο και τον αστέρα Βέγκα, ο οποίος μπορεί να εντοπιστεί στα δυτικά – βορειοδυτικά την ίδια στιγμή μέσα στη μέρα, βρίσκονται τέσσερις μικροί και αμυδροί αστερισμοί. Πρόκειται για τους αστερισμούς «Ιππάριον», «Δελφίνι», «Βέλος» και «Αλώπηξ (Αλεπού)». Αν και τα άστρα των παραπάνω αστερισμών δεν είναι ιδιαίτερα λαμπρά, οι αστερισμοί αυτοί περιλαμβάνουν πολλούς γαλαξίες, αστρικά σμήνη και νεφελώματα. Έτσι, μπορούμε να εντοπίσουμε τον σπειροειδή γαλαξία NGC 7015 στον αστερισμό Ιππάριον, το σφαιρωτό αστρικό σμήνος NGC 6934 στο Δελφίνι και δύο εντυπωσιακά νεφελώματα, το «Νεφέλωμα του Αλτήρα» (Dumbbell Nebula/Messier 27) στον αστερισμό της Αλεπούς και το «Νεφέλωμα Περιδέραιο» (Necklace Nebula) στον αστερισμό του Βέλους.
Ο πλανήτης Ερμής θα μπορεί να παρατηρηθεί για λίγη ώρα μετά τη δύση του Ηλίου. Λόγω της εγγύτητάς του στον Ήλιο, όμως, η παρατήρησή του θα είναι δύσκολη. Στις 4 του μηνός θα βρεθεί σε μέγιστη ανατολική αποχή, δηλαδή θα φαίνεται στον ουρανό να απέχει τη μέγιστη απόσταση από τον Ήλιο.
Τη νύχτα
Ο Ηνίοχος είναι γειτονικός αστερισμός του Ταύρου, του αστερισμού για τον οποίο γνωρίσαμε στο άρθρο του Νοεμβρίου. Το σχήμα του θυμίζει εξάγωνο και θα τον εντοπίσουμε εύκολα στην «άκρη» του Ταύρου. Περιλαμβάνει ένα από τα λαμπρότερα άστρα του νυχτερινού ουρανού, τον Δίφρο ή Αίγα (Capella η διεθνής ονομασία του). Στον αστερισμό αυτό θα συναντήσουμε και ένα εντυπωσιακό νεφέλωμα, το «Νεφέλωμα του Φλεγόμενου Άστρου» (Flaming Star Nebula/IC 405). Βρίσκεται 1.500 έτη φωτός μακριά και μπορεί να παρατηρηθεί με χρήση κιαλιών ή τηλεσκοπίου.
Δεξιά: Φωτογραφία του Νεφελώματος του Φλεγόμενου Άστρου (Εικόνα: astrobin.com)
Στον νυχτερινό ουρανό του Δεκεμβρίου εξακολουθεί να δεσπόζει ο πλανήτης Δίας, ο οποίος βρίσκεται κοντά στον αστερισμό των Ιχθύων.
Κοιτώντας ανατολικά βλέπουμε και τον αστερισμό των Διδύμων, στον οποίο βρίσκεται το ακτινοβόλο σημείο της βροχής μετεώρων «Διδυμίδες» (η διεθνής ονομασία τους είναι Geminids). Τα μετέωρα αυτής της βροχής προέρχονται από τον αστεροειδή 3200 Phaethon, ο οποίος έχει έντονα ελλειπτική τροχιά. Η βροχή των Διδυμίδων θα κορυφωθεί το βράδυ της 13ης Δεκεμβρίου. Χωρίς το φως από τη Σελήνη να εμποδίζει, καθώς αυτή θα βρίσκεται στη φάση της νέας σελήνης, αναμένεται τα μετέωρα να φθάσουν μέχρι και τα 120 ανά ώρα!
Ο Δεκέμβριος περιλαμβάνει μια ακόμη βροχή μετεώρων, αυτή των «Αρκτίδων» (η διεθνής ονομασία τους είναι Ursids). Το ακτινοβόλο σημείο της βροχής βρίσκεται στον αστερισμό της Μικρής Άρκτου, και τα μετέωρα προέρχονται από τον κομήτη Tuttle. Η βροχή των Αρκτίδων πρόκειται να κορυφωθεί τη νύχτα της 22ας Δεκεμβρίου.
Η μικρότερη μέρα του έτους, δηλαδή η μέρα κατά τη διάρκεια της οποίας ο Ήλιος μένει πάνω από τον ορίζοντα για το μικρότερο χρονικό διάστημα, για τους κατοίκους του βορείου ημισφαιρίου θα είναι αυτή της 22ας Δεκεμβρίου. Είναι η μέρα του χειμερινού ηλιοστασίου, η οποία σηματοδοτεί την έναρξη του χειμώνα στο βόρειο ημισφαίριο της Γης. Μετά την 22α Δεκεμβρίου, η χρονική διάρκεια παραμονής του Ήλιου πάνω από τον ορίζοντα ενός τόπου σταδιακά αυξάνεται. Αντίστροφα, στο νότιο ημισφαίριο η 22α Δεκεμβρίου είναι η μεγαλύτερη μέρα του έτους, και σηματοδοτεί την έναρξη του καλοκαιριού.
Τέλος, σε ό,τι αφορά τη Σελήνη, η φάση του τρίτου τετάρτου παρατηρείται στις 5 Δεκεμβρίου. Η Σελήνη θα βρίσκεται στη φάση της νέας σελήνης στις 13 του μηνός. Ωστόσο, κατά τη φάση της νέας σελήνης δεν μπορεί να παρατηρηθεί, καθώς το ημισφαίριο το οποίο είναι στραμμένο προς τη Γη δε φωτίζεται από τον Ήλιο. Το πρώτο τέταρτο παρατηρείται στις 19 Δεκεμβρίου και η πανσέληνος το βράδυ της 26ης προς 27ης Δεκεμβρίου στον αστερισμό των Διδύμων.
Ακολουθεί εικόνα με τον αστροχάρτη του μήνα.
