Αυτό το καλοκαίρι συμπληρώνονται 54 χρόνια από την αποστολή Apollo 11 και τα πρώτα βήματα του ανθρώπου στη Σελήνη. Πήγαμε όμως πράγματι στη Σελήνη; Ή πρόκειται για μια τεράστια συνωμοσία;
Τα τελευταία χρόνια οι θεωρίες συνωμοσίας που αμφισβητούν την προσσελήνωση έχουν κατακλύσει το διαδίκτυο, με εκατοντάδες βίντεο και κείμενα. Πάμε λοιπόν να βάλουμε μια τάξη σε όλη αυτή την παραπληροφόρηση και να δούμε τα στοιχεία που δείχνουν ότι πράγματι ο άνθρωπος πάτησε στη Σελήνη.
1. Η σημαία «κυματίζει»
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα των αρνητών της προσσελήνωσης λέει ότι η αμερικάνικη σημαία κυματίζει, ενώ στη Σελήνη δεν υπάρχει αέρας. Πράγματι, στη Σελήνη δεν υπάρχει αέρας, υπάρχει όμως βαρύτητα. Για αυτό στο πάνω μέρος της σημαίας υπήρχε μια οριζόντια δοκός ώστε να τη διατηρεί ξεδιπλωμένη.
Κατά την τοποθέτηση της σημαίας βλέπουμε το ύφασμά της να πάλλεται, όχι λόγω ανέμου, αλλά λόγω των κινήσεων που κάνουν οι αστροναύτες προκειμένου να τη στερεώσουν στο σεληνιακό έδαφος. Η μικρή βαρύτητα της Σελήνης σε συνδυασμό με την αδράνεια του πανιού δημιουργούν την ψευδαίσθηση κυματισμού. Όμως, όταν οι αστροναύτες παύουν να την ακουμπούν, η σημαία ακινητοποιείται, όπως ακριβώς θα περίμενε κανείς σε ένα περιβάλλον χωρίς ατμόσφαιρα.
2. Δεν φαίνονται άστρα
Γιατί δε φαίνονται άστρα στις σεληνιακές φωτογραφίες; Απλούστατα διότι ο χρόνος έκθεσης και το άνοιγμα του διαφράγματος της κάμερας είχαν ρυθμιστεί έτσι ώστε να διακρίνονται λεπτομέρειες στη λαμπρή σεληνιακή επιφάνεια.
Εάν οι ρυθμίσεις ήταν τέτοιες ώστε να μπορούμε να δούμε αμυδρά αντικείμενα, όπως είναι τα άστρα, τότε η επιφάνεια της Σελήνης θα φαινόταν «καμένη», δηλαδή δεν θα μπορούσαμε να διακρίνουμε τίποτα. Αυτό ακριβώς παρατηρούμε σε αυτή την υπεριώδη φωτογραφία της Γης η οποία λήφθηκε το 1972 από τη Σελήνη. Διακρίνονται καθαρά τα άστρα αλλά η επιφάνεια της Γης που δέχεται το φως του Ήλιου είναι υπερβολικά λαμπρή.
Θα ήταν λοιπόν εντελώς παράλογο να έχουμε πάει στη Σελήνη για να εξερευνήσουμε την επιφάνεια και την ιστορία της και να τραβάμε φωτογραφίες στις οποίες να μη διακρίνεται το έδαφος.
3. Οι σκιές δεν είναι παράλληλες
Ένα ακόμα στοιχείο, που αναφέρεται ως ένδειξη σκηνοθετημένης προσσελήνωσης, είναι ότι σε κάποιες φωτογραφίες οι σκιές δεν είναι παράλληλες. Άλλωστε, αν η μοναδική πηγή φωτός είναι ο Ήλιος -που βρίσκεται πολύ μακριά-, τότε οι σκιές θα έπρεπε να είναι παράλληλες. Αυτό το επιχείρημα μπορεί εύκολα να το καταρρίψει κάποιος χρησιμοποιώντας ακόμα και την κάμερα του κινητού του.
Οι κάμερες που χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε να φωτογραφίσουμε ένα τοπίο δεν αποτυπώνουν τη γεωμετρία των αντικειμένων σωστά, απλούστατα διότι θέλουμε να χωρέσουμε όσο περισσότερα πράγματα γίνεται μέσα στην ίδια εικόνα. Για αυτό συχνά χρησιμοποιούμε ευρυγώνιους φακούς. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, γραμμές που είναι παράλληλες κανονικά να μη φαίνονται παράλληλες στις φωτογραφίες.
Αυτό το γεγονός σε συνδυασμό με το ανώμαλο έδαφος της Σελήνης, οδηγεί σε σκιές ελαφρώς διαφορετικών κατευθύνσεων.
4. Οι Ζώνες Van Allen αποτρέπουν τα διαστημικά ταξίδια
Πώς κατάφεραν οι αστροναύτες να περάσουν μέσα από τις περίφημες Ζώνες Van Allen; Καταρχάς, οι Ζώνες Van Allen είναι ζώνες φορτισμένων σωματιδίων που περιβάλλουν τον πλανήτη μας κι ανακαλύφθηκαν από την αποστολή Explorer 1 της NASA το 1958. Σε κάποιες περιοχές τους οι ζώνες έχουν εντονότερη ακτινοβολία ενώ σε άλλες ασθενέστερη. Είναι πράγματι επικίνδυνες για τον άνθρωπο, εάν βέβαια παραμείνει σε αυτές για μεγάλο χρονικό διάστημα, της τάξης της μιας εβδομάδας.
Όμως, οι αποστολές Apollo κινήθηκαν ταχύτατα και ακολούθησαν τροχιές που τους επέτρεψαν να περάσουν από τις πιο λεπτές περιοχές των ζωνών. Συγκεκριμένα, χρειάστηκαν περίπου 15 λεπτά για να περάσουν μέσα από τις πιο επικίνδυνες περιοχές.
Επίσης, τα τοιχώματα του σκάφους ήταν ενισχυμένα με κατάλληλα υλικά, ώστε να φιλτράρουν -όσο γίνεται- τη βλαβερή ακτινοβολία. Έτσι, τελικά οι αστροναύτες δέχθηκαν σχετικά μικρά ποσά ακτινοβολίας κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους, σαν να είχαν κάνει μερικές ακτινογραφίες.
Σ’ αυτό το σημείο θέλω να επισημάνω μια μεγάλη αντίφαση στη σκέψη των συνωμοσιολόγων:
Απ’ τη μια πλευρά δέχονται την ύπαρξη των Ζωνών Van Allen -που ανακαλύφθηκαν από αποστολές της NASA- και από την άλλη θεωρούν ότι οι αποστολές Apollo είναι μια γιγάντια απάτη της NASA. Πώς γίνεται λοιπόν να επικαλούνται τα ευρήματα της NASA, ενώ τη θεωρούν τόσο αναξιόπιστη;
5. Γιατί η Σεληνάκατος δεν άφησε κρατήρα;
Το βαρυτικό πεδίο της Σελήνης είναι περίπου 6 φορές πιο ασθενές από το γήινο και, επομένως, μια ομαλή προσεδάφιση μπορεί να πραγματοποιηθεί με πολύ μικρότερη ισχύ απ’ ό,τι στη Γη. Άλλωστε η σεληνάκατος ήταν ένα ελαφρύ όχημα, με μάζα περίπου 7,5 τόνων κατά την προσσελήνωση.
Συν τοις άλλοις, το σεληνιακό έδαφος καλύπτεται από ένα πυκνό και παχύ στρώμα σκόνης που λειτουργεί σαν προστατευτικό μαξιλάρι. Έτσι, ένα μεγάλο μέρος της ορμής των καυσαερίων μεταφέρθηκε στη σκόνη και την εκτόπισε, αποκαλύπτοντας το σκληρό σεληνιακό έδαφος, χωρίς τη δημιουργία κρατήρα.
6. Υπήρχε τεχνολογία για να ταξιδέψουμε στη Σελήνη το 1969;
Ήδη οι Σοβιετικοί είχαν καταφέρει να φτάσουν στο έδαφος της Σελήνης το 1959 με την αποστολή Luna 2. Το 1966, δηλαδή τρία ολόκληρα χρόνια πριν την αποστολή Apollo 11, οι Σοβιετικοί και οι Αμερικανοί κατάφεραν να κάνουν ομαλές -μη επανδρωμένες- προσεδαφίσεις στην επιφάνεια της Σελήνης.
Σε ό,τι αφορά τις επανδρωμένες αποστολές, το πρώτο ταξίδι στο διάστημα πραγματοποιήθηκε από τον Σοβιετικό Yuri Gagarin τον Απρίλιο του 1961, ενώ έναν μήνα μετά ακολούθησε ο Αμερικανός Alan Shepard. Πριν από την αποστολή Apollo 11 που μετέφερε τον άνθρωπο στην επιφάνεια της Σελήνης, είχαν προηγηθεί οι επανδρωμένες αποστολές Apollo 7, 8, 9 και 10 οι οποίες προετοίμασαν το έδαφος για την επιτυχία της αποστολής Apollo 11.
Και όλα αυτά δεν έγιναν χωρίς κόστος. Κατά τις δοκιμές του θαλαμίσκου των αποστολών, τον Φεβρουάριο του ‘67, τρεις αστροναύτες βρήκαν φριχτό θάνατο όταν ξέσπασε φωτιά εντός του θαλάμου. Επομένως, η επιτυχία της αποστολής Apollo 11 δεν ήρθε εύκολα ή ξαφνικά, αλλά βασίστηκε σε δεκάδες προηγούμενες αποστολές.
Βέβαια, η πρόοδος που έγινε μέσα σε μια δεκαετία είναι πραγματικά εντυπωσιακή και οφείλεται στον τεράστιο ανταγωνισμό μεταξύ των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ένωσης. Η διαστημική κούρσα μεταξύ τους είχε σχεδόν τα χαρακτηριστικά ενός πολέμου. Τα δύο κράτη είχαν αφοσιωθεί στην κατάκτηση του διαστήματος, προσπαθώντας να δείξουν την υπεροχή τους. Ενδεικτικά, ο προϋπολογισμός της NASA εκείνη την περίοδο ήταν περίπου δεκαπλάσιος απ’ ό,τι είναι σήμερα!
7. Γιατί πήγαμε μόνο μία φορά στη Σελήνη;
Υπάρχει μια συχνή παρανόηση ότι η αποστολή Apollo 11, που πραγματοποιήθηκε το καλοκαίρι του ’69, ήταν η μόνη αποστολή προσσελήνωσης. Όμως, στην πραγματικότητα υπήρξαν άλλες 5 επιτυχημένες αποστολές: οι αποστολές Apollo 12, 14, 15, 16 και 17, όλες μεταξύ του 1969 και του 1972.
Μάλιστα στις τρεις τελευταίες χρησιμοποιήθηκε ένα σεληνιακό όχημα τεσσάρων τροχών, που επέτρεπε στους αστροναύτες να κινούνται ταχύτερα, καλύπτοντας μεγάλες αποστάσεις. Στην τελευταία αποστολή, την αποστολή Apollo 17 τον Δεκέμβριο του 1972, οι αστροναύτες παρέμειναν στη σεληνιακή επιφάνεια για 75 ώρες!
8. Υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι πήγαμε στη Σελήνη;
Ο αστροναύτες των αποστολών Apollo έφεραν στη Γη πάνω από 380 κιλά πετρωμάτων από τη Σελήνη. Περίπου 400 δείγματα αυτών των υλικών δίνονται κάθε χρόνο σε ερευνητικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα, ενώ έχουν δημοσιευτεί αμέτρητες μελέτες βασισμένες σε αυτά.
Ένα ακόμα σημαντικό στοιχείο είναι τα κάτοπτρα που εγκατέστησαν οι αστροναύτες στη Σελήνη. Τα κάτοπτρα αυτά ανακλούν παλμούς laser που στέλνουμε από τη Γη, επιτρέποντάς μας να υπολογίσουμε με εξαιρετική ακρίβεια την απόσταση της Σελήνης. Μάλιστα, χάρη σε αυτά τα κάτοπτρα, έχουμε υπολογίσει ότι η Σελήνη απομακρύνεται από τη Γη κατά 3,8 εκατοστά κάθε χρόνο.
Κατά τη διάρκεια των αποστολών Apollo υπήρξαν ανεξάρτητοι φορείς απ’ όλο τον πλανήτη οι οποίοι εντόπισαν τα διαστημόπλοια των αποστολών ή σήματά τους. Επίσης, τα ίχνη των αποστολών Apollo έχουν επιβεβαιωθεί και από μεταγενέστερες αποστολές άλλων χωρών.
Ενδεικτικά, το 2019, η ινδική αποστολή Chandrayaan-2 κατάφερε να φωτογραφίσει το σύστημα προσεδάφισης της σεληνάκατου Eagle, ακριβώς στο σημείο όπου έγινε η προσσελήνωση της αποστολής Apollo 11. Επίσης, η Διαστημική Υπηρεσία της Κίνας, κατάφερε να διακρίνει ίχνη των αποστολών Apollo με τη σεληνιακή αποστολή CHANG’E 2.
9. Γιατί δεν ξαναπήγαμε στη Σελήνη;
Μετά τη νίκη των ΗΠΑ στην κούρσα της προσσελήνωσης, οι Αμερικανοί δεν είχαν κίνητρο για να συνεχίσουν να ξοδεύουν τόσα πολλά χρήματα για επανδρωμένες αποστολές στη Σελήνη. Είχαν νικήσει τους αντιπάλους τους. Έτσι, ο προϋπολογισμός της NASA μειώθηκε κατακόρυφα.
Στα χρόνια που ακολούθησαν είχαμε πολύ μεγάλη πρόοδο στα ρομποτικά οχήματα. Οι διαστημικές αποστολές με ρομποτικά οχήματα και δορυφόρους είναι σε γενικές γραμμές φθηνότερες και αποδοτικότερες καθώς δεν απαιτούν συστήματα υποστήριξης ζωής. Αντίθετα, η παρουσία του ανθρώπου αυξάνει δραματικά το κόστος και επηρεάζει ολόκληρο τον σχεδιασμό μιας αποστολής. Επίσης υπάρχει πάντα ο κίνδυνος απώλειας ανθρώπινης ζωής.
10. Η σιωπή της Σοβιετικής Ένωσης
Εάν η Σοβιετική Ένωση αποδείκνυε ότι ο αντίπαλός της είχε σκηνοθετήσει μια διαστημική επιτυχία, θα κέρδιζε αυτομάτως τον αγώνα του διαστήματος. Διότι θα έδειχνε ότι οι ΗΠΑ όχι μόνο δεν θα είχαν καταφέρει να φτιάξουν τεχνολογία προσσελήνωσης, αλλά ότι θα είχαν εξαπατήσει ολόκληρο τον πλανήτη.
Κάτι τέτοιο θα οδηγούσε σε μια άνευ προηγουμένου κρίση τις ΗΠΑ και θα αναδείκνυε την ανωτερότητα του διαστημικού προγράμματος της Σοβιετικής Ένωσης. Όμως δεν έγινε τίποτα από αυτά. Εξάλλου, οι Σοβιετικοί είχαν την τεχνολογία για την παρακολούθηση των αμερικάνικων διαστημοπλοίων, και αποδέχτηκαν σιωπηλά το επίτευγμα.
Έτσι, μετά την επιτυχία των Αμερικανών, και την αποτυχία του δικού τους πυραύλου, του N-1, οι Σοβιετικοί εγκατέλειψαν την προσπάθεια για αποστολή ανθρώπων στη Σελήνη και εστιάστηκαν στους διαστημικούς σταθμούς.
11. Γιατί χρειάστηκε μη-επανδρωμένη δοκιμή για το πρόγραμμα Artemis;
Στόχος του προγράμματος Artemis είναι η σταθερή παρουσία του ανθρώπου στη Σελήνη, με χρήση νέων τεχνολογιών. Γιατί όμως χρειάστηκε η μη επανδρωμένη αποστολή Artemis 1 ενώ έχουμε πετύχει προσσελήνωση στο παρελθόν;
Η απάντηση είναι απλή: διότι έχουμε ένα εντελώς νέο διαστημόπλοιο, το Orion, ένα νέο σύστημα υποστήριξης: το ESM και έναν νέο πύραυλο, τον SLS. Θα ήταν εντελώς παράλογο να μπουν αστροναύτες σε αυτά τα οχήματα χωρίς να έχει γίνει τουλάχιστον μία δοκιμή χωρίς ανθρώπους.
12. Επίλογος: Μια θεωρία συνωμοσίας επικών διαστάσεων
Εκτός απ’ όλα τα προηγούμενα θέματα που αναφέρθηκαν, υπάρχει και ένα ζήτημα απλής λογικής: Το πρόγραμμα Apollo ήταν ένα γιγάντιο εγχείρημα στο οποίο εργάστηκαν 400.000 άνθρωποι και συμμετείχαν 20.000 εταιρίες και πανεπιστήμια. Εάν ήταν απάτη, θα ήταν αδύνατο να μην έχει διαρρεύσει κάτι χειροπιαστό.
Και η αλήθεια είναι ότι τα πρώτα χρόνια μετά την ολοκλήρωση των αποστολών οι συνωμοσιολογικές φωνές ήταν μηδαμινές, ακριβώς επειδή ήταν νωπές οι μαρτυρίες των ανθρώπων που είχαν εργαστεί στο πρόγραμμα. Με το πέρασμα των δεκαετιών, την ελάττωση των επανδρωμένων αποστολών και το ξεθώριασμα της μνήμης, άρχισε η παραφιλολογία, όπως συμβαίνει συνήθως με τις θεωρίες συνωμοσίας.
Σήμερα, στον χώρο της Αστροφυσικής και της Διαστημικής, η επιτυχία του προγράμματος Apollo θεωρείται αδιαμφισβήτητη. Διότι απλούστατα τα στοιχεία και τα επιστημονικά δεδομένα που έχουμε αντλήσει από αυτές τις αποστολές είναι αμέτρητα. Το πρόγραμμα Apollo έμεινε στην ιστορία ως ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της ανθρωπότητας και είναι βέβαιο ότι θα συνεχίσει να εμπνέει τις μελλοντικές γενιές επιστημόνων και μηχανικών.
