Μια ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο Curtin στην Αυστραλία ανακάλυψε ένα αινιγματικό αντικείμενο, το οποίο ακτινοβολεί τεράστιες ποσότητες ενέργειας προς τη Γη. Αυτό που προβληματίζει ιδιαίτερα τους ερευνητές είναι η περιοδικότητα του φαινομένου, καθώς η λαμπρότητα της πηγής αυξομειώνεται πολύ πιο γρήγορα απ’ ό,τι θα περιμέναμε στην περίπτωση μιας έκρηξης supernova, αλλά πολύ αργά ώστε να ερμηνευθεί ως ένας τυπικός αστέρας νετρονίων.
Το εν λόγω αντικείμενο βρίσκεται περίπου 4.200 έτη φωτός μακριά από εμάς και δεν μοιάζει με καμιά γνωστή πηγή ακτινοβολίας που έχει παρατηρηθεί μέχρι σήμερα. Το επίσημο όνομά του είναι GLEAM-X J162759.5-523504.3 και για την ανακάλυψή του χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα από το παρατηρητήριο ραδιοαστρονομίας «Murchison Widefield Array» (MWA). Σύμφωνα με τους ερευνητές, οι εκλάμψεις που παρατηρήθηκαν στον ουρανό είχαν διάρκεια από 30 μέχρι 60 δευτερόλεπτα, ενώ επαναλαμβάνονταν περίπου κάθε 18 λεπτά. Όπως δηλώνει η Dr. Gemma Anderson, αστροφυσικός του Curtin University και μέλος του Διεθνούς Ερευνητικού Κέντρου Ραδιοαστρονομίας ICRAR, η λάμψη του ήταν τόσο ισχυρή ώστε να γίνει ένα από τα φωτεινότερα αντικείμενα σε ολόκληρο τον ουρανό1. Ωστόσο, το GLEAM εντοπίστηκε για τελευταία φορά τον Μάρτιο του 2018 και από τότε δεν έχει ανιχνευτεί καμία περαιτέρω εκπομπή ακτινοβολίας.
Εικόνα: Dr. Natasha Hurley-Walker (ICRAR/Curtin)
Σε αναλύσεις που πραγματοποιήθηκαν από την ομάδα της αστροφυσικού Dr. Natasha Hurley-Walker, επιβεβαιώθηκε ότι το μέγεθος του αντικειμένου είναι μικρότερο από τον Ήλιο. Η πιο πιθανή εξήγηση είναι ότι το συγκεκριμένο σώμα είναι ένα ταχέως περιστρεφόμενο αστρικό υπόλειμμα με ένα ασυνήθιστα ισχυρό μαγνητικό πεδίο.
Όταν παρατηρούνται στο σύμπαν αντικείμενα που λάμπουν έντονα και έπειτα εξαφανίζονται από το πεδίο των τηλεσκοπίων, τότε τους δίνεται η ονομασία «παροδικά αστροφυσικά φαινόμενα». Η Dr. Anderson επισήμανε ότι, μελετώντας αυτά τα φαινόμενα, είναι σαν να παρακολουθεί κανείς τον θάνατο των αστέρων ή, αλλιώς, τη δραστηριότητα των υπολειμμάτων που αφήνουν πίσω τους. Πράγματι, διακρίνονται δύο κατηγορίες παροδικών αστροφυσικών φαινομένων. Αυτές είναι τα αργά μεταβαλλόμενα φαινόμενα, όπως είναι οι εκρήξεις supernova, με διάρκεια από μερικές ημέρες έως και κάποιους μήνες, και τα ταχέως μεταβαλλόμενα, όπως είναι τα πάλσαρ2, με χαρακτηριστική περίοδο τα 1-2 δευτερόλεπτα.
Μέχρι στιγμής, κανένα αστρονομικό αντικείμενο από αυτά που περιγράφηκαν δεν ταιριάζει απόλυτα με τη συμπεριφορά του GLEAM. Ωστόσο, τα χαρακτηριστικά του φαίνεται να συνδέονται με έναν τύπο θεωρητικού -για την ώρα- αντικειμένου, το οποίο είναι γνωστό ως «εξαιρετικά μεγάλης περιόδου μάγναστρο». Ουσιαστικά, πρόκειται για έναν αστέρα νετρονίων με ασύλληπτα ισχυρό μαγνητικό πεδίο, ο οποίος περιστρέφεται σχετικά αργά και εκπέμπει τεράστια ποσά ενέργειας. Όπως αναφέρει η Walker, κατά μία έννοια, η μαγνητική ενέργεια μετατρέπεται σε ραδιοκύματα πολύ πιο ισχυρά από ό,τι έχουμε δει σε οποιονδήποτε άλλο τύπο αστέρα νετρονίων. Σύμφωνα με τους ερευνητές, αν και θεωρητικά έχει προβλεφθεί η ύπαρξη αυτών των αστέρων, δεν έχουν παρατηρηθεί ποτέ στο διάστημα μέχρι σήμερα.
Εικόνα: International Centre for Radio Astronomy – ICRAR
Τέλος, υπάρχει ακόμα μια υπόθεση που εξηγεί την προέλευση του μυστηριώδους αντικειμένου. Πρόκειται για μία σπάνια περίπτωση ενός διπλού συστήματος αστέρων. Το ένα από αυτά είναι ένας λευκός νάνος και ο συνοδός του είναι ένας κόκκινος υπεργίγαντας αστέρας, παρόμοιων διαστάσεων με τον Betelgeuse. Λόγω της μεγάλης πυκνότητας και του ισχυρού βαρυτικού πεδίου του λευκού νάνου, ρέει αστρικό υλικό από την επιφάνεια του συνοδού αστέρα και συσσωρεύεται στον λευκό νάνο. Υπό εξαιρετικές συνθήκες, όταν η ροή γίνεται επιταχυνόμενη, το σύστημα αναπτύσσει μεγάλες ταχύτητες περιστροφής με αποτέλεσμα να εκπέμπει έντονα στα ραδιοκύματα. Βέβαια, αυτό το σενάριο είναι αρκετά ασυνήθιστο και θεωρείται σχετικά απίθανο να συμβεί.
Παρά το γεγονός ότι το εξαιρετικά μεγάλης περιόδου μάγναστρο είναι το αντικείμενο που ταιριάζει περισσότερο στις παρατηρήσεις, απαιτούνται περαιτέρω μελέτες και σε άλλα μήκη κύματος του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος μέχρι την τελική επιβεβαίωση. Μάλιστα, οι ερευνητές θα αναλύσουν όσα περισσότερα δεδομένα βρίσκονται στο αρχείο του MWA για να δουν αν έχουν ανιχνευθεί στο παρελθόν παρόμοια αντικείμενα.
Η συγκεκριμένη μελέτη δημοσιεύτηκε επίσημα στις 26 Ιανουαρίου 2022, στο επιστημονικό περιοδικό Nature.
1. Σε όλα τα μήκη κύματος, όχι στο ορατό μέρος του φάσματος.
2. Αστέρας νετρονίων ο οποίος γίνεται αντιληπτός από εμάς μέσω της εκπεμπόμενης ακτινοβολίας του σε στενές δέσμες. Για να γίνει αυτό, πρέπει ο μαγνητικός του άξονας να βρίσκεται στην ίδια ευθεία με τη Γη.
