Ζούμε σε μια προσομοίωση; Είναι το Σύμπαν μια ψηφιακή ψευδαίσθηση; Στο επεισόδιο αυτό ταξιδεύουμε στον χώρο μεταξύ επιστήμης, επιστημονικής φαντασίας και φιλοσοφίας και γνωρίζουμε την υπόθεση της προσομοίωσης του Nick Bostrom.
Παρατηρήσεις και απαντήσεις σε συχνές ερωτήσεις:
‣Το τρίτο σενάριο (να ζούμε σε μια προσομοίωση) μοιάζει αρκετά παράλογο όταν το ακούμε για πρώτη φορά. Θα πρέπει όμως να έχουμε υπόψη ότι η απόρριψη του τρίτου σεναρίου ισοδυναμεί με αποδοχή (τουλάχιστον) του ενός εκ των άλλων δύο. Τα δύο αυτά σενάρια είναι εξίσου δύσκολο να τα αποδεχτούμε.
‣Παρ’ όλο που το τρίτο σενάριο είναι με διαφορά το πιο συναρπαστικό, πρέπει να θυμόμαστε ότι οι πιθανότητες στην αρχική μελέτη περιγράφονται ως ίσες, δηλαδή 33,3% για το κάθε σενάριο. Αργότερα σε συνεντεύξεις και συζητήσεις ο Bostrom δήλωσε ότι δίνει μια χαμηλότερη πιθανότητα για να ζούμε σε μια προσομοίωση, της τάξης του 20%.
‣Μιλάμε για «πραγματικούς πολιτισμούς» που δημιουργούν «προσομοιωμένους πολιτισμούς». Αλλά, φυσικά, δεν είναι ανάγκη ολόκληρος ο πραγματικός πολιτισμός να συμμετέχει στη διαδικασία. Αρκεί μόνο ένα άτομο με έναν πανίσχυρο υπολογιστή που θα τρέχει λεπτομερείς προσομοιώσεις (ακόμα και κόντρα στη νομοθεσία της κοινωνίας του). Αυτό το γεγονός κάνει την αποδοχή του δεύτερου σεναρίου πιο δύσκολη.
‣Το πότε θα δημιουργηθούν οι υπερυπολογιστές και η τεχνητή νοημοσύνη δεν παίζει ρόλο στην υπόθεση της προσομοίωσης. Δηλαδή δεν έχει καμία σημασία εάν αυτό γίνει σε 30, 1.000 ή 100.000 χρόνια. Αρκεί κάτι τέτοιο να είναι εφικτό. Εξάλλου, το Σύμπαν έχει αρκετά μεγάλη ηλικία ώστε να έχουν υπάρξει πολλοί προηγμένοι πολιτισμοί, εκατομμύρια χρόνια πριν από εμάς.
‣Πώς γίνεται μια μηχανή να σκέπτεται ή να έχει συνείδηση;
Όπως γράφει ο Nick Bostrom, δεν είναι αναγκαίο η συνείδηση να είναι το αποτέλεσμα βιολογικών δικτύων νευρώνων μέσα σε ένα κρανίο. Οι επεξεργαστές εντός ενός υπολογιστή θα μπορούσαν θεωρητικά να έχουν το ίδιο αποτέλεσμα αρκεί, όπως είπαμε, να μπορούν να μιμηθούν την εγκεφαλική λειτουργία.
‣Τα νούμερα που παρατίθενται για τις πράξεις των υπολογιστών ανά δευτερόλεπτο βασίζονται σε σημερινή γνώση και σε σημερινές μελέτες στον τομέα της πληροφορικής και της νανοτεχνολογίας (βλ. σχετικές πηγές στη μελέτη του Bostrom στην περιγραφή του βίντεο). Φυσικά, ενδέχεται με την εξέλιξη των κβαντικών υπολογιστών ή άλλων άγνωστων σε εμάς τεχνολογιών να μπορούν στο μακρινό μέλλον να πραγματοποιηθούν ακόμα περισσότερες πράξεις σε μικρότερο χώρο και χρόνο. Άρα τα νούμερα που αναφέρονται αποτελούν τα “κατώτατα όρια” για τις δυνατότητες των προηγμένων πολιτισμών.
‣Γιατί μιλούμε για προσομοιώσεις «των προγόνων» και όχι γενικά για προσομοιώσεις νοημόνων όντων;
Ο Bostrom ασχολήθηκε με την πρώτη εκδοχή απλώς γιατί γνωρίζουμε καλύτερα τις απαιτήσεις της δημιουργίας της προσομοίωσης ενός ανθρώπου παρά ενός τυχαίου όντος. Φυσικά θα μπορούσε η προσομοίωση να έχει διαφοροποιημένα όντα, διαφορετικούς φυσικούς νόμους, άλλους πλανήτες κ.ο.κ. Η ουσία όμως παραμένει ίδια: τα περισσότερα σκεπτόμενα όντα του Σύμπαντος δε θα ανήκουν στον πραγματικό κόσμο. Κι ακόμα και εάν είμαστε δημιουργήματα ενός εξωγήινου πολιτισμού εντελώς διαφορετικού από εμάς, αποτελούμε σίγουρα έναν πολιτισμό που βρίσκεται σε προγενέστερη τεχνολογική φάση από αυτόν και, ως εκ τούτου, είμαστε κατά κάποιο τρόπο «τεχνολογικοί» του πρόγονοι.
‣Όσο το οικοδόμημα των προσομοιωμένων πολιτισμών γίνεται ψηλότερο και όσο αναπτύσσονται τεχνολογικά οι πολιτισμοί που βρίσκονται στα ψηλότερα επίπεδα, επεξεργαστικές ανάγκες των πολιτισμών που βρίσκονται χαμηλότερα στο οικοδόμημα θα αυξάνονται διαρκώς. Επομένως, ίσως να αναγκάζονται να σβήσουν τις προσομοιώσεις που φτάνουν σε πολύ υψηλό τεχνολογικό επίπεδο.
‣Ίσως να σας φαίνεται περίεργο ότι ένας προσομοιωμένος πολιτισμός μπορεί να κατασκευάσει προσομοιωμένους υπολογιστές οι οποίοι θα τρέχουν προσομοιώσεις άλλων υπολογιστών. Αυτό όμως δεν αποτελεί πρόβλημα για την προσομοίωση, διότι οι υπολογιστές του παρελθόντος έχουν μηδαμινές επεξεργαστικές δυνατότητες μπροστά στους προηγμένους υπολογιστές του μέλλοντος. Εξάλλου ήδη σήμερα οι υπολογιστές μας μπορούν να τρέξουν «virtual machines» δηλαδή εξομοιωτές απλούστερων υπολογιστών και λειτουργικών συστημάτων.
‣Πώς είναι δυνατόν ένας υπολογιστής να μας ξεγελά και να μας πείθει ότι ζούμε στο φυσικό κόσμο;
Ο Bostrom γράφει ότι ο ίδιος μας ο εγκέφαλος όταν ονειρευόμαστε καταφέρνει να μας παραπλανήσει, με αποτέλεσμα να αγνοούμε το γεγονός ότι κοιμόμαστε. Έτσι αποδεχόμαστε την «πραγματικότητα» των ονείρων μας, όσο εξωφρενικά πράγματα και εάν εκτυλίσσονται μέσα σε αυτά. Εάν ο δικό μας «ταπεινός» εγκέφαλος μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο, πόσο μάλλον οι προηγμένοι υπερυπολογιστές του μέλλοντος και οι κατασκευαστές τους.
‣Η πλήρης προσομοίωση του Σύμπαντος μέχρι το υποατομικό επίπεδο είναι αδύνατη με τη σημερινή φυσική όπως τη γνωρίζουμε. Αλλά όπως είδαμε στο βίντεο, δεν απαιτείται πλήρης προσομοίωση για τη δημιουργία μιας πειστικής αναπαράστασης του κόσμου. Για παράδειγμα, δεν χρειάζεται να προσομοιωθεί η λεπτομερής μοριακή δομή και οι αλληλεπιδράσεις των ηλεκτρονίων στο εσωτερικό της καρέκλας που κάθεστε. Αρκεί να αισθάνεστε την υφή της και τη δύναμη που σας ασκεί ώστε να πειστείτε ότι είναι αληθινή.
