Στις 8 Δεκεμβρίου 2021 ερευνητές προχώρησαν στη δημοσίευση μιας εντυπωσιακής και ταυτόχρονα ασυνήθιστης ανακάλυψης, η οποία γεννά πολλά ερωτήματα σχετικά με το σχηματισμό εξωπλανητών γύρω από υπερμεγέθη αστρικά συστήματα. Η έρευνα αφορά έναν εξωπλανήτη που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από ένα διπλό σύστημα αστέρων. Πρόκειται για το σύστημα αστέρων b Centauri, το οποίο είναι το μεγαλύτερης μάζας αστρικό σύστημα που έχει βρεθεί ότι φιλοξενεί πλανήτη. Πολλοί επιστήμονες είχαν αποκλείσει το ενδεχόμενο να υπάρχουν πλανήτες γύρω από ένα ένα τέτοιο σύστημα με 2 γιγάντιους και εξαιρετικά θερμούς αστέρες.
Πρέπει να σημειωθεί πως μιλάμε για το διπλό αστρικό σύστημα b Centauri που απέχει 325 έτη φωτός από τη Γη και όχι για τον αστέρα Beta (β) Centauri (Βήτα Κενταύρου) που είναι ένα από τα λαμπρότερα αντικείμενα στο νυχτερινό ουρανό.
Φωτογραφία: ESO/Janson et al.
Ο γίγαντας εξωπλανήτης που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από το διπλό αστρικό σύστημα b Centauri ονομάζεται b Centauri b ή b Centauri (AB) b. Η μάζα του είναι περίπου 11 φορές μεγαλύτερη από τη μάζα του Δία. Η απόστασή του από το διπλό αστρικό σύστημα είναι περίπου 560 AU (Αστρονομικές Μονάδες)1. Αξίζει να σημειωθεί πως αυτή είναι μία από τις μεγαλύτερες αποστάσεις που απέχει ένας πλανήτης από το μητρικό του άστρο (ή σύστημα αστέρων), που έχει παρατηρηθεί μέχρι σήμερα.
Αυτό που κάνει το συγκεκριμένο σύστημα ξεχωριστό είναι πως οι δύο αστέρες του υπολογίζεται πως έχουν συνολική μάζα τουλάχιστον 6 φορές μεγαλύτερη από αυτής του Ήλιου. Παρ’ όλο που η μάζα αυτή ίσως να μην εντυπωσιάζει ως νούμερο, είναι τουλάχιστον διπλάσια από τη μάζα οποιουδήποτε άλλου γνωστού άστρου ή συστήματος αστέρων που έχει επιβεβαιωθεί ότι φιλοξενεί πλανήτη! Επίσης, το διπλό σύστημα αστέρων b Centauri έχει ηλικία 15 εκατομμυρίων ετών, ηλικία μικρή σε σχέση με αυτή του Ηλίου μας, ο οποίος ακτινοβολεί εδώ και 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια.
Το μεγαλύτερο άστρο του συστήματος, b Centauri A, είναι φασματικού τύπου B, δηλαδή ανήκει στη δεύτερη πιο θερμή κατηγορία2 άστρων, με θερμοκρασία που ανέρχεται στους 18.000 οC. Δηλαδή, είναι περίπου 3 φορές πιο θερμό από τον Ήλιο μας και πολύ θερμότερο από οποιοδήποτε άλλο άστρο γύρω από το οποίο έχουμε ανακαλύψει πλανήτες. Το δεύτερο άστρο του συστήματος, b Centauri B, εκτινάσσει τεράστιες ποσότητες ακτινοβολίας υψηλής ενέργειας, όπως ακτίνες Χ και υπεριώδεις ακτίνες. Το γεγονός αυτό καθιστά εξαιρετικά δύσκολο το σχηματισμό ενός πλανήτη στην περιοχή γύρω από το σύστημα b Centauri καθώς οποιαδήποτε ίχνη σκόνης και αερίου που συμβάλλουν στο σχηματισμό ενός πλανήτη εκτοπίζονται εκτός του συστήματος. Βέβαια, ο εξωπλανήτης b Centauri b βρίσκεται σε μια ασφαλή απόσταση, εκτός της περιοχής εκπομπής ακτινοβολίας υψηλής ενέργειας. Παρ’ όλα αυτά παραμένει άγνωστος ο τρόπος με τον οποίο σχηματίστηκε.
συστήματος b Centauri και του πλανήτη b Centauri b.
Εικόνα: ESO/L. Calçada
Η μελέτη σχετικά με το συγκεκριμένο σύστημα δημοσιεύτηκε στις 8 Δεκεμβρίου του 2021 στο περιοδικό “Nature”. Ο κύριος εισηγητής της έρευνας, Markus Janson, ερευνητής του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης στη Σουηδία, δήλωσε χαρακτηριστικά: “Η ανακάλυψη του εξωπλανήτη b Centauri b με εξέπληξε καθώς άλλαξε εντελώς την αντίληψη που είχαμε ως τώρα για την ικανότητα υπερμεγεθών και εξαιρετικά θερμών αστέρων να φιλοξενούν πλανήτες”.
Πιο συγκεκριμένα, ο Markus Janson και οι συνάδελφοί του το 2019 μέσα από τις παρατηρήσεις τους εντόπισαν τον εν λόγω πλανήτη στα πλαίσια της μελέτης B-star Exoplanet Abudance Study (BEAST). Η ανακάλυψη έγινε δυνατή χάρη στο όργανο Spectro-Polarimetric High-contrast Exoplanet Research (SPHERE), το οποίο προσαρμόζεται στο τηλεσκόπιο VLT του Ευρωπαϊκού Νότιου Αστεροσκοπείου (ESO) στη Χιλή. Το SPHERE αποκρύπτει το έντονο φως των αστέρων, επιτρέποντας στους ερευνητές να ανιχνεύσουν αμυδρά αντικείμενα γύρω τους. Επομένως, έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στον προσδιορισμό των χαρακτηριστικών του πλανήτη. Αξίζει να σημειωθεί πως το τηλεσκόπιο 3,6 μέτρων του ESO στη Χιλή είχε ήδη καταφέρει να απαθανατίσει τον πλανήτη πριν από 20 χρόνια. Όμως, το φως που εξέπεμπε ήταν πολύ αμυδρό και έτσι δεν έγινε αντιληπτός από τους ερευνητές.
11 AU= μέση απόσταση Γης- Ηλίου= 149.597.871 km.
2Φασματικοί τύποι αστέρων κατά φθίνουσα σειρά θερμοκρασιών: O, B, A, F, G, K, M. (Ο Ήλιος μας είναι αστέρι φασματικού τύπου G).
